Een kerkdienst zonder samenzang en zelfs zonder kerkgangers: het is in de afgelopen jaren veelvuldig voorgekomen. In de Martinikerk te Franeker, waar ik de vaste organist ben, kwamen we aan het begin van de coronatijd (maart 2020) al vrij snel tot een formule, waarbij de liederen in de kerkdiensten werden gezongen door een solozanger(es), die daarmee dus de gemeentezang voor zijn of haar rekening nam. Steeds als geadviseerd werd de gemeentezang te beperken of kerkdiensten zonder aanwezigheid van kerkgangers te houden (dus alleen online), hebben we van deze formule gebruik gemaakt, waarbij de zanger(es) bijna altijd professioneel was, of conservatoriumstudent(e). Stiekem moet ik bekennen dat ik, ondanks alle corona-ellende, wel de voordelen zag van een livestreamkerkdienst zonder kerkgangers. Zo werd er eindelijk eens niet door het orgelspel voor en na de dienst heen gepraat. Verder kan zo’n professionele zanger(es) gewoon alles zingen, dus we waren veel vrijer in de liedkeuze en af en toe een mooie aria van bijvoorbeeld Johann Sebastian Bach behoorde ook tot de mogelijkheden.
Ook was er meer vrijheid mogelijk bij het begeleiden. De zanger(es) stond daarbij altijd vlak bij mij in de buurt, zodat de communicatie optimaal was. Normaal moet in een voorspel de melodie duidelijk herkenbaar zijn, zodat de kerkgangers weten welke melodie ze moeten zingen. Ook moet heel duidelijk zijn wanneer de gemeente in moet zetten. Bij een solozanger(es) hoeft dat niet per se. Ook kon ik allerlei tegenstemmen spelen en andere vormen van begeleidingen gebruiken, terwijl de professionele zanger(es) gewoon doorzong. De mogelijkheden waren eindeloos. Is de conclusie dan, dat ik de voorkeur geef aan een kerkdienst zonder kerkgangers? Je zou het bijna denken. Maar natuurlijk is dat niet het geval. Want de essentie van een kerkdienst is de samenkomst van de gemeente in ontmoeting met God en het mooiste is om als gemeente samen te zingen, in aanbidding, lofprijzing en verkondiging. Daarbij zijn we opgenomen in een lange reeks van generaties die gaan en komen. Wij stemmen in en voegen onze eigen stem daaraan toe.
Op het moment dat ik dit schrijf (1 februari 2022) is het net weer toegestaan om kerkdiensten te houden met aanwezigheid van een beperkt aantal kerkgangers. In Franeker zijn we weer begonnen met samenzang door de aanwezige gemeenteleden. Op dit moment lijkt het erop dat het de goede kant op gaat voor wat betreft de coronamaatregelen en dat er steeds meer mogelijk zal zijn op het gebied van samenkomsten. Ook als er wel kerkgangers zijn en ook als de gemeente wel samen mag zingen, hoop ik dat we in de Martinikerk te Franeker misschien toch nog af en toe gebruik kunnen blijven maken van de zeer gewaardeerde solozangers en -zangeressen. Zo ontstaat er een winwinsituatie: de voordelen van solozang in combinatie met het als gemeente gezamenlijk zingen. En daarmee kunnen we misschien iets positiefs meenemen uit de in coronatijd uit nood geboren situatie.