Begin 2020 stopte Theo Jellema als vaste kerkorganist van de Grote Kerk in Leeuwarden. Zijn lessen aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen beëindigde hij in september 2021. Hij blijft actief als adviseur bij orgelrestauraties. Dit jaar steekt hij bijvoorbeeld veel tijd in de begeleiding van de plaatsing van een nieuw groot orgel in een oude kas in Enkhuizen. Ook schrijft hij voor onder meer het landelijke maandblad Het Orgel. Een mooie publicatie zit er in bij speurwerk naar het instrument in de kerk van Arum. “Een gelukstreffer”, vertelt Jellema. “Soms vind je niet meer dan een A4’tje over een orgel. Nu vond ik omdat ik meer tijd heb in de archieven mooie informatie uit brieven van vier orgelmakers, mensen die zich met restauraties bemoeiden en zelfs sollicitatiebrieven van organisten uit het verleden.”

“Mijn functie van stadsorganist, die ik sinds zes jaar heb, mag ik zelf invullen. Ad Fahner, die veel bezig is met de stadshistorie, tipte mij of er niet iets te doen was met de orgels in de dorpen van de gemeente. Leuk, helemaal omdat Leeuwarden flink uitgedijd is. Ik telde 21 dorpsorgels en voegde er 3 in de stad aan toe.”

“Johann Sebastian Bach is natuurlijk een aansprekend etiket. En hij biedt veel keus, al kan ik de grote werken natuurlijk op de meeste dorpsorgels niet spelen. In deze drie jaar verrijk ik mijzelf bijzonder, omdat ik van zijn muziek die gecomponeerd is voor één klavier zonder pedaal maar 10 procent op mijn repertoire had.”

“De boeken 1 en 2 van het Wohltemperierte Klavier vormen een prachtig geraamte voor de 24 concerten; ze tellen 24 preludes en 24 fuga’s, gemakkelijk te verdelen dus. Verder speel ik de complete Inventionen en Sinfonien en de Kunst der Fuge. Bijzonder vind ik zelf de volledig uit te voeren merkwaardige en soms wat onevenwichtige Neumeisterkoralen van de jonge Bach, die pas in het Bachjaar 1985 zijn uitgegeven. Aan los grut om de drie kwartier per keer vol te krijgen, heb ik gekozen voor onder meer delen uit zijn Franse en Engelse suites, echte klavecimbelmuziek. Op de grote orgels van Grou en Mantgum kan ik bekende preludes en fuga’s en triosonates uitvoeren. Ik puzzel wat af aan mijn bureau om het in drie kwartier per keer te krijgen.”

“Vorig jaar met die tussenpozen van veertien dagen was het best hard studeren. Voor het Wohltemperierte Klavier gebruikte Bach voor ieder stuk een andere toonsoort. Ook in dis-klein, daar speel je bijna nooit in. Omdat ik door corona een tijdje heel weinig speelde, kon ik al flink studeren op stukken voor over pakweg driekwart jaar in deze serie. Ik doe dat vaak hierboven op mijn clavichord. (Een oud klavierinstrument met een zachte op een luit lijkende klank, dat in de zeventiende en achttiende eeuw veel gebruikt werd voor kamermuziek, WvdH). Een week vooraf repeteer ik op het orgel dat aan de beurt is, vooral ook om te kijken hoe het er voor staat. Sommige worden niet meer wekelijks bespeeld.”

“Geen. Ik bekijk de disposities vooraf goed, maar in Jellum en Weidum heb ik denk ik misschien tien of twintig jaar terug voor het laatst gespeeld. Het allerkleinste is dat van Friens. Elk instrument is bijzonder en alle orgels zijn me even lief. Verrast was ik door die van Weidum en Baard. Uit de tweede helft van de negentiende eeuw – dus toch al wat verder af van Bach (1685-1750) – en toch verbinden zij zich zo goed met zijn muziek. Soms moet ik mijn repertoirekeuze nog bijstellen. Het typewerk doe ik zelf. Als ik van koers moet veranderen, zit ik soms op zaterdagochtend voor de middag nog nieuwe programma’s voor de bezoekers te kopiëren.”

“Gemiddeld kwamen er zo’n 75 mensen. De kerk in Idaard is zo klein dat er zelfs mensen onder de orgelbalustrade in de hal zaten. Ik speel om drie uur ’s middags, omdat er ook mensen van verder weg komen door publiciteit in landelijke orgelbladen. Ik sprak een Utrechtenaar en een man uit Noord-Holland, die ik wel vaker zie. Die kunnen na afloop weer mooi op tijd thuis zijn. Ik weet van mensen die het plan hadden alle 24 te bezoeken, maar dat lukt ze vast niet. Voor Friese bezoekers liggen de kerken mooi centraal.”

“Voor het concert vertel ik in 3 minuten over wat ik speel, tussendoor niet. In de Grote Kerk van Leeuwarden kan ik met 38 registers, 3 klavieren en een pedaal wel wat langer spelen, maar op de kleinere orgels is je palet gewoon te beperkt om langer dan drie kwartier gevarieerd uit de hoek te komen.”

“De start was op 19 maart in Easterlittens. Ik doe er na de zeven van vorig jaar nu negen om weer op het gemiddelde van acht per jaar te komen. Bijna altijd op de derde zaterdag van de maand. De laatste van de serie van dit jaar is dus op 19 november.’’