Wie in Leeuwarden door de Grote Kerkstraat loopt en de Waalse Kerk bezoekt ziet niet als eerste het prachtige front van het in 1740 door Schwartzburg gebouwde orgel. Recht vooruit, een beetje verscholen achter de preekstoel en de liturgische tafel staat een klein huispijporgel in een strakke eikenhouten kast met een eenvoudig symmetrisch pijpenfront. Aan elke zijde van het manuaal bevinden zich drie registerknoppen zonder namen. Ook de naam van de bouwer ontbreekt. Draait de bezoeker zich om dan kan het contrast niet groter zijn. Dan ziet hij de pracht en praal van het Schwartzburg-orgel, een geschenk van Anna van Hannover, de echtgenote van stadhouder Willem IV. Alle kans dat het kleine orgeltje snel vergeten is en de aandacht en de fotolens geheel gericht zijn op het orgel dat in kleur en vorm zo’n prachtige eenheid vormt met de balustrade van het balkon boven de ingang.
Voor ons reden om op zoek te gaan naar de herkomst van dit kleine orgel en het antwoord op de vraag te zoeken hoe het in de Waalse Kerk is terecht gekomen.

In 1977 kreeg de firma Fama & Raadgever, in dat jaar nog te Utrecht gehuisvest, de opdracht van de heer H.H. Hemminga uit Beetsterzwaag voor het maken van een huispijporgel. De heer Hemminga was werkzaam bij de sociale dienst Opsterland, maar bespeelde op zondag het orgel in de kerkdiensten van de Nederlands-hervormde kerk in Beetsterzwaag. De compagnons van deze orgelfirma, Jaap Fama (1934-2001) en Piet Raadgever (1935-2023), waren oudmedewerkers van de firma Van Vulpen. Zij begonnen in 1963 een eigen bedrijf op de zolder van de oude orgelmakerij van Van Vulpen in de Ridderschapsstraat. Aanvankelijk bestonden hun werkzaamheden uit het restaureren van orgels en het bouwen van klavecimbels. In 1976 wordt het eerste door hen nieuwgebouwde orgel geplaatst in de Ontmoetingskerk te Voorschoten. Wanneer beide compagnons in 1995 uit elkaar gaan hebben zij 15 klavecimbels, 59 kerkorgels, 9 kistorgels en 35 huispijporgels gebouwd. Bij deze productie bleek het pand in Utrecht te klein, reden waarom de firma in 1988 naar Maarssen verhuisde.

Uit het archief van de firma Fama & Raadgever, dat zich in de universiteitsbibliotheek te Utrecht bevindt, valt op te maken dat het huispijporgel dat voor de heer Hemminga werd gebouwd zeker niet het enige was in zijn soort. Tussen 1976 en 1979 werden 20 nagenoeg dezelfde orgels gebouwd voor particulieren, waarvoor steeds hetzelfde contract werd gebruikt. De dispositie van deze orgels was Gedekt 8’, Roerfluit 4’ en Prestant 2’. Alle registers zijn gedeeld in bas en discant (vanaf c1), vandaar de zes registerknoppen aan weerszijden van het manuaal. De pijpen zijn gemaakt van orgelmetaal, bestaande uit een alliage van 23% tin en 77% lood. Het groot en klein octaaf van de Holpijp 8’ zijn van hout gemaakt. De tractuur is mechanisch. Het klavier heeft een omvang van C-f3. Het raamwerk van het klavier is van beukenhout gemaakt, de toetsen van fichte zijn belegd met ebbenhout. De semi-toetsen zijn van buxushout vervaardigd. De orgelkas werd uitgevoerd in eikenhout.

De verschillen tussen deze orgels bestaan hierin dat sommige zijn voorzien van een aangehangen pedaal en dat kon worden gekozen voor houtsnijwerk of niet-sprekende pijpen in het front. Op verzoek van de opdrachtgever kon de kas al dan niet in een lichtere of donkerder kleur gebeitst worden.
De prijs van deze orgels liep in de loop van de jaren op van ongeveer 15.000 tot 20.000 gulden.

Het huisorgel dat thans in de Waalse Kerk te Leeuwarden staat, is nr. 140 van het Fama & Raadgever-archief. Op 23 april 1977 werd een offerte aangeboden, aanvankelijk met een houtgesneden decoratie in het front. De kas zou donker gebeitst worden, passend bij het meubilair van de opdrachtgever. In augustus 1978 werd evenwel gekozen voor een imitatie-pijpenfront. De opdrachtgever veranderde zijn mening nadat hij een pas afgebouwd orgel van hetzelfde type in Utrecht had bekeken met een pijpenfront (archief nr. 133?).
Het orgel zou in november 1978 worden afgeleverd, wat overeenkomt met de laatste betalingstermijn.
In 1986 overlijdt de heer Hemminga en in 1987 vinden wij het orgel terug in de de Waalse Kerk. Onder welke condities dit orgel is verworven door de protestantse gemeente van Leeuwarden (gift?, aankoop?) hebben wij niet met zekerheid kunnen achterhalen, maar dat het op de nieuwe locatie een belangrijke functie zou vervullen is zeker.

De Waalse Kerk werd in de jaren 1986-1987 gerestaureerd en ook werd het interieur veranderd. Het beroemde Schwartzburg-orgel werd ter bescherming tijdens de restauratie voor fl. 500 ingepakt, maar verkeerde toen al in slechte staat. De toenmalige orgeladviseur Jan Jongepier had in 1986 een restauratierapport opgesteld en Bakker & Timmenga had de kosten voor restauratie geraamd op bijna fl. 500.000. Het zou evenwel tot 2001 duren totdat voldoende gelden ter beschikking waren om de restauratie daadwerkelijk ter hand te nemen. Het huispijporgel van de firma Fama & Raadgever heeft in die 14 jaren dienst gedaan als vervanging voor het Schwartzburg-orgel. Een niet oneervolle functie! Ook nu nog wordt het orgel gebruikt in vespervieringen, trouwdiensten en concerten.
Maar de meeste bezoekers van de Waalse Kerk, die zich (terecht!) wenden tot het grote orgel, hebben van de bijzondere geschiedenis van dit kleine orgel meestal geen vermoeden.