De start van het verhaal daarover hoort eigenlijk thuis in de sensatiepers. Het orgel werd in gebruik genomen op zondag 29 november met een kerkdienst, een concert en een samenzijn in een plaatselijk etablissement. Daar deed de alcohol zijn werk en raakte een aantal mensen met elkaar slaags. In heel Nederland berichtten de kranten daarover. Jaap Brouwer schreef er al over in de Friese orgelkrant van 2011. We laten het incident hier dus rusten.

Minder sensationeel maar wel heel instructief is een aantal advertenties in verschillende kranten.
Allereerst is dat een advertentie van 1887 (pas twee jaar na de voltooiing van het orgel) waarin de kerkvoogden uiting geven aan hun tevredenheid over het instrument. Zulke advertenties komen we wel meer tegen in de 19e eeuw, maar deze is erg uitvoerig: de dispositie van het orgel wordt vermeld en er wordt ook lovend gesproken over “onzen talentvollen Organist (...) die ook altijd bereid is, het aan Belangstellenden te doen hooren”. Deze functionaris, H.J. de Vries, blijft tot 1892 op zijn post. Dan maakt hij een grote stap in zijn carrière door organist te worden van het toen nieuwe Van Dam-orgel in de Grote Kerk in Enschede, het grootste orgel dat de Van Dams hebben gebouwd. Voor de opvolging van De Vries en ook later als de orgelbank in Arum opnieuw vacant wordt, worden ook weer advertenties geplaatst.

Vanouds werd het organistschap in Fryslân vaak met het vervullen van andere plichten gecombineerd. Zo bestond er, vooral in de dorpen, maar bijvoorbeeld ook in de stad Sneek, de gecombineerde functie schoolmeester-organist of koster-organist.
Ook in Arum bestonden combinaties. De advertenties informeren ons niet alleen daarover, maar ook over het organistentraktement en soms over de functie-eisen.
Een goede indruk geven de advertenties tussen 1885 en de eeuwwisseling. Daar blijkt dat in Arum de visie op het combineren van functies (en daarmee de geboden vergoeding) zo nu en dan veranderde. Opvallend is dat de combinatie schoolmeester-organist kennelijk niet voorkwam. Wel vraagt men enige malen een koster-organist. De kerkvoogden lijken beducht organisten door het kosterswerk af te schrikken, want ze vermelden erbij dat aan het kosterschap “slechts luttele werkzaamheden verbonden zijn”. Voor het leiden van “Zanggezelschappen” kan een toelage worden verstrekt.

In één advertentie wordt het kosterschap niet genoemd, maar wordt het takenpakket van de organist wel stevig opgetuigd. De functionaris moet “des winters dienst doen bij de Bijbeloefeningen”, moet een koor en een kinderkoor leiden, “enkele geringe administratieve werkzaamheden verrichten” en bij voorkeur moet hij ook “degelijk” muziekonderwjjs geven. Waar het de kerkelijke oriëntatie betreft wordt vaak vermeld dat de “vrijzinnige richting vereischte is”.
Het traktement is uiteraard gerelateerd aan het takenpakket. Het varieert van 300 tot 500 gulden.

Waarschijnlijk treedt in 1893 de uit Veendam afkomstige J.F. Bos als opvolger van De Vries aan. Hij blijft tot 1900. In dat jaar weet hij zijn positie te verbeteren door organist van de Grote Kerk in Leeuwarden te worden. Op 4 juli 1900 schrijft hij een brief aan de kerkvoogden van Arum waarin hij hen bedankt voor het eervol ontslag en voor “de goede tijd in uw midden”. Overigens had hij in 1895 ook al eens een poging gedaan de positie in Leeuwarden te bemachtigen. Na een vergelijkend proefspel eindigde hij als één van de drie kanshebbers, maar de post ging uiteindelijk naar de uit Leiden gekomen F.W.J. Haanstra. In 1896 wordt het spel van Bos ter gelegenheid van de ingebruikneming van het nieuwe orgel van Norg geprezen. Het zal geen toeval zijn dat dat orgel door de firma Leichel was gebouwd.

Aardig is dat we iets weten van de sollicitatieprocedure in 1900, toen een opvolger voor J.F. Bos moest worden gevonden. De kerkvoogden plaatsten een advertentie en er moest een proefspel komen. Niet alleen in de noordelijke provincies bestond interesse voor de organistenfunctie. Omdat de roem van de sollicitanten hun niet altijd vooruitgesneld was, moesten van sommige van hen referenties worden gevraagd. Een paar referentiebrieven, gericht aan de predikant ds. W. Hekking, zijn bewaard gebleven. Sommige daarvan bevatten kleurrijke informatie. Zo kwam men over één van de sollicitanten het volgende aan de weet: “Tot voor weinige maanden oefende hij het vak van vleeschhouwer uit. (…) Wat zijne muzikale bekwaamheden betreft, weten wij alleen dat hij harmonium speelt. Kerkorganist is hij voor zoo verre ons bekend is nimmer geweest en bespeelt hij ook geen andere instrumenten, misschien een weinig piano. Of hij een man van initiatief is betwijfelen wij en zouden dit eerder van zijne vrouw zeggen, die wakker is voor twee.”
Als beoordelaar van het proefspel, waarvoor de ex-’vleeschhouwer’ wel niet zal zijn uitgenodigd, benadert men de vorige organist H.J. de Vries.

Men laat De Vries weten dat hij voor zijn optreden als examinator 25 gulden zal ontvangen. In een vriendelijk briefje antwoordt deze dat hij door naar Arum te komen 15 gulden aan inkomsten derft doordat hij in Enschede door hem te geven lessen moet verzuimen. Hij vraagt daarom 40 gulden. Mocht dat te veel zijn, dan kan hij niet komen, maar “intusschen even goede vrienden”. We weten ook iets over het spelniveau dat van de kandidaten werd verwacht, want zij moeten ‘’het 6de deel van Rinck Orgelschool, en Sonates Mendelssohn op het examen mede brengen”.

Over hoe het toen verder ging (of De Vries de reis naar Arum heeft ondernomen en wie er proefgespeeld hebben) heb ik niets kunnen vinden. Wel is bekend dat er vier kandidaten werden geselecteerd en dat Wubbenus Jacobs uit Bolsward (geboren in Appingedam) als beste uit de bus kwam. Zijn naam bleef bewaard op het leer van één van de balgen met de datering 4 november 1904 (dat leer is bij de recente restauratie van het orgel vervangen, maar wél bewaard). Jacobs was van grote betekenis voor het dorp en de omgeving. Hij dirigeerde koren en korpsen, gaf lessen op orgel, piano en viool, gaf orgelconcerten en componeerde. Regelmatig duikt zijn naam op in aankondigingen van concerten. In 1907 bedankt hij als kapelmeester van het Bolswarder Stedelijk Muziekcorps “wegens drukke werkzaamheden”. In 1910 vermeldt een advertentie in de Leeuwarder Courant dat hij op zoek is naar tweedehands muziekinstrumenten (een “4-snarige contrabas met stok” en verschillende slaginstrumenten). Aan dezelfde krant is te ontlenen dat hij voor de muziekvereniging Caecilia in Wommels componeert (de twee stukken waarvan sprake is, worden in het ene bericht aangeduid als zingspelen, in het andere als operettes). Er zijn van hem twee concerten (in samenwerking met andere musici) in de Arumer kerk bekend, die beide in een menslievend kader stonden. Op 1 maart 1912 treedt hij op met twee zangeressen en een violist in een concert ten bate van de kas van de plaatselijke afdeling van het Groene Kruis. Op 6 november 1914, de Eerste Wereldoorlog woedt, musiceert hij met koor en met een vocale solist ten bate van de Commissie voor de Belgische vluchtelinen. Op het programma stond onder meer het lied ‘De Vlaamsche Leeuw’. “Bij de uitvoering van dit lied vergaten de Belgen dat ze waren te komen om te luisteren”, schrijft de krant, “ze vielen bij het refrein met vuur mee in.”

Op 1 december 1921 raakt Wubbenus Jacobs ‘s avonds na een repetitie van het muziekkorps van Kimswerd bij noodweer onder de tram en overlijdt. Het Arumer muziekkorps draagt later zijn naam. Zijn opvolger, B.H. Vastenhout, blijft ruim vier jaar op zijn post.

Het Leichel-orgel heeft dus in de eerste halve eeuw van zijn bestaan vier organisten gehad. In groot contrast daarmee staat de volgende periode: de vijfde organist, Lucie Suierveld-Bruinsma, blijft van 1925 tot 1980 op haar post. Haar talent moet zich niet tot orgelspelen hebben beperkt. Als op 21 juni 1940 na restauratiewerkzaamheden door de firma H. Spanjaard, die een jaar geduurd hadden, het orgel weer in gebruik genomen wordt, laat zij zich horen als organiste, zangeres, dichteres en declamatrice.