Al eerder had men in Dokkum uit Leeuwarden een tweedehands orgel gekocht. In 1584 was het de magistraat van Dokkum die voor de Grote Kerk het orgel van de Sint-Vituskerk – de kerk die ooit bij de Oldehove stond – aanschaft. De kerk stortte in 1578 in en de muren werden in 1706 afgebroken. Nu echter moest de wijkgemeente het zelf betalen. Het aangeschafte orgel is een bijzonder instrument, afkomstig uit de Open Hof te Leeuwarden, waar het van 1981 tot 2013 heeft gestaan. De Open Hof kon door sluiting van de Adelaarskerk de beschikking krijgen over daar aanwezige grotere Van den Berg & Wendt-orgel (1976). In 1979 was er in het Fries Museum een tentoonstelling “Achter het Friese Orgelfront”, over orgelbouw in Friesland in de periode van 1776 tot 1926. Op deze tentoonstelling waren veel frontontwerpen en bouwtekeningen van Friese orgels, bestekken, rekeningen, brieven, keuringsrapporten, gedenkboeken van orgelinwijdingen, huwelijks aktes en portretten van orgelmakers te zien. Verder ook instructies voor de organisten en oude psalm- en gezangboeken, orgelmakersgereedschappen en fragmenten van instrumenten als claviatuur, pijpen, registerplaatjes enz. Ook waren er enkele instrumenten, zoals drie huisorgels van Albertus en Willem van Gruisen en een positief. Dit laatste orgel had de orgelmakerij Bakker & Timmenga gemaakt in eigen beheer tijdens een rustige periode, met gebruikmaking van een bestaande windlade uit circa 1800 en enig ouder pijpwerk van circa 1700. Hiervoor werd een nieuwe quasi-historiserende orgelkast gemaakt van eikenhout. De fluitregisters Holpijp 8vt en Fluit d’ Amour 4vt zijn nieuw gemaakt. De Prestant 8vt discant, Prestant 4vt, Quint 3vt en Octaaf 2vt bevatten ouder pijpwerk. Verschillende registers zijn gedeeld in bas en discant.

De herkomst van de materialen en hun makers konden niet worden achterhaald. Het betreft overigens materiaal dat tijdens restauratiewerkzaamheden als gevolg van reconstructie is vrijgekomen. Het pijpwerk was zo verbluffend goed, dat besloten werd tot het opnieuw gebruiken hiervan op een bestaande lade. Het resultaat laat zich horen in de fraaie akoestiek van de Grote Kerk in Dokkum. Een saillant detail verder is, dat de kerk nu een hoofdorgel heeft met historische kassen uit 1688 en een reconstructie van het binnenwerk door Flentrop uit 1979, én omgekeerd een koororgel met een kast uit 1979 en een historisch binnenwerk. Het betreft dus een ‘tweedehands’ orgel. Maar daarvan zijn er in Friesland heel veel te vinden. Het zijn vaak het ‘afdankertjes’ van elders (Duurswoude, Donkerbroek), die hier een tweede leven krijgen. Met name in de gemeente Dongeradeel zijn ze te vinden.

Bekend leverancier is hier vooral orgelbouwer Mart Vermeulen (1859-1925) uit Woerden geweest. Elders afgedankte orgels, vanwege vernieuwingsdrang, werden per advertentie in dagbladen aangeboden. Vaak betrof het instrumenten met klassieke orgelkassen, sleepladen en mechanische tractuur. Deze instrumenten werden doorverkocht met meestal een nieuwe kast/front, niet als ‘nieuwe’ orgels, maar als orgels die opnieuw gebouwd zijn volgens ‘nieuw’ ontwerp. Overigens hielden ook andere orgelbouwers deze praktijk er op na, we hoeven hierbij maar aan orgelmakerij Van Dam te denken. Waarom zou je goed en bruikbaar ouder materiaal niet opnieuw gebruiken? Materiaal was duur en hier viel wel wat te bezuinigen. Recyclen avant le lettre zou je het kunnen noemen. Dergelijke orgels van Vermeulen vinden we in Aalsum (NHK, 1905) en Nes (1906). Ook in de voormalige gereformeerde kerk van Niawier stond een orgel van Mart Vermeulen (1912). In 2010 is deze kerk gesloten en is thans een woonhuis. Dankzij dit ‘fenomeen’ is er veel historisch materiaal bewaard gebleven.

In Dongeradeel zijn er van de 35 orgels 20 origineel voor hun kerk gebouwd. De rest is afkomstig van elders, opnieuw samengesteld of van een nieuw binnenwerk voorzien. Hoe zit dat in de naburige gemeentes? In Kollumerland zijn er van de 13 kerkorgels 9 voor hun kerk gebouwd. Twee orgels zijn verbouwd en twee orgel komen van elders (Kollumerpomp en Munnekezijl). In Dantumadeel zijn van de 22 aanwezige orgels, er 19 origineel en drie komen van elders (Akkerwoude, Readtsjerk en Wouterwoude GKV) Dongeradeel is in Noordoost-Friesland koploper wat betreft hergebruik, het recyclen van oudere instrumenten. En is de jongste aanwinst ook door haar oudere pijpwerk ook niet het oudste orgelklankmonument in de gemeente?