In 1996 is Organum Frisicum begonnen met een Friese orgeldag. Er namen toen zes kerken uit de omgeving van Franeker en Harlingen deel. Deze orgeldag in ‘statu nascendi’ werd ondersteund door een 'struibriefke' (folder) van 6 pagina’s, dat Organum Frisicum samen met de Stichting Kultuer en Toerisme uitgaf. In de folder werd een fietsroute van 30 km langs negen kerken in de omgeving van Franeker en Harlingen aangegeven. De deelnemende kerken en hun orgels werden er kort in beschreven. In 1996 konden op de eerste zaterdag in september de orgels in vijf van de negen kerken worden bespeeld. Vanaf 1997 werd het aantal orgels dat op de eerste zaterdag van september kon worden bespeeld, geleidelijk uitgebreid. In 1998 deden al 24 kerken en orgels aan de Friese orgeldag mee en in 1999, toen de Stichting Organum Frisicum net als in 2000 en 2001 zelfstandig de orgeldag organiseerde, waren dat er ruim 40.

Eind 2001 werd de VNPO, de Vereniging Nederlands Platform voor Orgelkunst en -cultuur, opgericht. Het was de bedoeling dat plaatselijke en regionale orgelorganisaties, zoals de Stichting Organum Frisicum, hiervan lid werden. Er werd besloten een nationale orgeldag te houden, de eerste vond plaats op 14 september 2002. De nationale orgeldag zou op voorstel van de VNPO elk jaar op de tweede zaterdag in september plaats vinden. Daarmee kon Organum Frisicum van harte instemmen vanwege het feit dat zij de orgeldag in Fryslân op verzoek van de tot dan toe deelnemende kerken in 1999 van de eerste naar de tweede zaterdag in september, open monumentendag, had verplaatst.
In de Friese Orgelkrant van 2002 maakten we melding van deze nieuwe ontwikkelingen. De Friese orgeldag werd omgedoopt tot 'nationale orgeldag in Fryslân'. In dat jaar deden 65 kerken aan de nationale orgeldag in Fryslân mee. De VNPO wilde de nationale orgeldag 'aankleden' met een feestelijke opening en afsluiting. Vanaf 2004 heeft de Stichting Organum Frisicum onafgebroken een zogenoemd slotconcert van de nationale orgeldag in Fryslân in de Jacobijnerkerk te Leeuwarden georganiseerd. De toenmalige vaste organist van die kerk, Jan Jongepier, verzorgde op 11 september 2004 het eerste slotconcert met een programma van 'populaire orgelwerken'. In 2007 vond in de Jacobijnerkerk van Leeuwarden de feestelijke, landelijke opening van de nationale orgeldag plaats. In 2005 vond een dergelijke opening voor het eerst in Utrecht plaats, in 2006 in Den Bosch. De officiële opening in Leeuwarden werd verricht door de heer Ed Nijpels, toen de Commissaris der Koningin in Fryslân. Vervolgens hield Jan Jongepier een referaat over “De verborgen rijkdom van het Friese orgelbestand”. De bijeenkomst werd afgesloten met de vierhandige orgelversie van Stravinsky’s “Le sacre du printemps”, gespeeld door de organisten Theo Jellema en Erwin Wiersinga. Het slotconcert werd later op die dag gegeven door Theo Jellema. Het moge duidelijk zijn dat de nationale orgeldag in Fryslân met thans zo’n 140 deelnemende kerken en 80 tot 100 organisten die komen spelen, is uitgegroeid tot een niet meer uit de Friese orgelcultuur weg te denken fenomeen.

Toch zijn er redenen om de opzet van de nationale orgeldag in Fryslân te wijzigen. In de eerste plaats vinden de medewerkers in de kerken steeds meer dat de orgeldag en de open monumentendag met elkaar 'botsen'
Op de tweede zaterdag in september worden al dan niet samenhangend met het thema van de nationale monumentendag vaak activiteiten, zoals exposities, georganiseerd. De vrijwilligers in de kerk willen dan graag de bezoekers daarover iets vertellen en orgelspel stoort die wens. Anderzijds hebben de kerken wel behoefte aan muziek, maar dan niet op die tweede zaterdag op september. De kerken aan een breed publiek presenteren wordt in de aanloop naar 2018, het jaar waarin Leeuwarden (Fryslân) Europees culturele hoofdstad is, alleen maar belangrijker. Muziek in verschillende vormen kan daarbij een ondersteunende rol spelen.
Van belang is natuurlijk ook de haalbaarheid qua bemensing. Welke vorm van een orgeldag ook gekozen wordt, extra beslag op vrijwilligers is niet gewenst. In verband hiermee is de optie de nationale orgeldag in Fryslân te verplaatsen naar de tweede zaterdag in mei en onder te brengen bij de tot Noord-Nederlandse orgeldag uitgegroeide Groninger orgeldag afgewezen. Ook andere overwegingen leidden ertoe van deze optie af te zien en eigen orgel(mid)dagen in Fryslân te continueren. Deze beslissing geeft organisten tevens meer keus om orgels in de Noordelijke provincies van ons land te komen bespelen.
De Stichting Organum Frisicum is een andere weg ingeslagen en heeft contact gezocht met de Stichting Tsjerkepaad. In 2015 is er enkele malen intensief overleg geweest tussen beide stichtingen en dat heeft geleid tot een andere, geheel nieuwe opzet van de orgeldag in Fryslân, voorlopig voor de jaren 2016, 2017 en 2018. Het jaar 2016 is te beschouwen als een proefjaar. Ervaringen van 2016 kunnen leiden tot bijstellingen in 2017 en 2018, waarin gestreefd zal worden naar een opschaling met een ruimere opzet.
Voor 2016 gaan we ervan uit dat de kerken die aan de orgeldag(en) in Fryslân nieuwe stijl zullen deelnemen, ruwweg dezelfde zijn als in 2015. Dan gaat om zo’n 140 kerken. Voor 2017 en 2018 is het plan alle aan Tsjerkepaad meedoende kerken ook aan de orgeldag(en) te laten deelnemen. Net als voorheen kunnen dit jaar uitsluitend organisten zich aanmelden. In 2017 streven beide stichtingen ernaar álle circa 275 kerken die thans meedoen aan Tsjerkepaad aan de nieuwe opzet van de orgeldag te laten meedoen, maar het gaat dan nog alleen om orgel(mid)dagen, dus uitsluitend voor organisten bedoeld. In 2018 – het jaar van Leeuwarden (Fryslân) culturele hoofdstad van Europa – wordt een volgende stap gezet door niet alleen organisten de gelegenheid te bieden in de deelnemende kerken te musiceren, maar ook andere musici, bijvoorbeeld fluitisten en kleine vocale ensembles. Uiteraard moet het om bij Tsjerkepaad passende muziek gaan.

Er wordt afgestapt van maar één orgeldag. Er komen orgelmiddagen tijdens bijna het gehele Tsjerkepaadseizoen, vanaf de eerste zaterdag in juli tot en met de eerste zaterdag in september. Die periode omvat 10 zaterdag(middag)en. In plaats van nationale orgeldag in Fryslân spreken we voortaan van Oargelpaad (Fries voor Orgelpad), naar analogie van Tsjerkepaad of Kerk(en) pad. Op de tweede zaterdag in september blijft alleen het slotconcert in de Jacobijnerkerk te Leeuwarden gehandhaafd. Zoals bij de organisatie van Tsjerkepaad gebruikelijk is wordt de provincie Fryslân opgedeeld in 5 regio’s of rayons, te weten: Noord-West (NW), Noord-Oost (NO), Midden Fryslân (Midden), Zuid-Oost Fryslân (ZO) en Zuid-West Fryslân (ZW). We zien hier af van de kerken op de Waddeneilanden die doorgaans Tsjerkepaad op afwijkende dagen en tijden organiseren.

• Op elke zaterdagmiddag in het Tsjerkpaadseizoen van begin juli tot en met begin september is er een orgelmiddag in twee – zoveel mogelijk aan elkaar grenzende – regio’s. Het gaat in 2016 om de periode van 2 juli tot en met 3 september. De concrete planning van Oargelpaad is in 2016 als volgt: op 2 juli de regio’s NW en ZW, op 9 juli NO en ZO, op 16 juli Midden en NW, op 23 juli NO en ZW, op 30 juli Midden en ZO, op 6 augustus NO en NW, op 13 augustus ZO en ZW, op 20 augustus Miden en NO, op 27 augustus NW en ZO en op 3 september tenslotte de regio’s Midden en ZW.
• In elke regio kan een kerk op deze manier maximaal vier keer aan Oargelpaad meedoen. Een individuele kerk in een regio kan er echter om haar moverende redenen voor kiezen een keertje minder mee te doen.
• Organum Frisicum maakt een totaaloverzicht van de deelnemende kerken waaruit tevens de spreiding van de deelnemende kerken over de rayons (excl. Waddeneilanden) – en dus ook over de data – duidelijk wordt.
• Aanmelding, betaalwijze en inroostering (online dan wel telefonisch) voor de orgelmiddagen gaat volgens dezelfde procedure als tot nu toe. Hierover valt hierna meer te lezen.
• Voor elke middag van Oargelpaad hanteren we een vast tijdschema met over de hele linie vaste speelblokken van 30 minuten. Dus in elke deelnemende kerk kan op elke zaterdag het orgel alleen bespeeld worden van 13.00 tot 14.00 uur, van 14.30 tot 15.00 uur, van 15.30 tot 16.00 uur en van 16.30 tot 17.00 uur. Dat betekent dus maximaal 4 keer een half uur. Een lokale kerk kan er voor kiezen één of twee keer zo’n speelblok van 30 minuten over te slaan, maar ook om op een Oargelpaadmiddag slechts twee of drie keer de gelegenheid tot een orgelbespeling te bieden.

De aanmeldingsprocedure blijft zoals u de laatste jaren gewend bent. Het begint met het overmaken van € 17,50 naar het banknummer van de Stichting Organum Frisicum (NL64 INGB 0002 3777 93). We hanteren een eenheidstarief:
of u twee, zes of tien keer tijdens de Oargelpaadmiddagen orgels komt bespelen, het bedrag dat overgemaakt dient te worden is in alle gevallen € 17,50. Dit kan al vanaf eind februari, begin maart. Rond die tijd verzorgt de administratie altijd een mailing waarbij de activiteiten van de Stichting Organum Frisicum in het betreffende jaar (nu dus 2016) worden aangekondigd. In die brief staat ook één en ander over de aanmelding voor Oargelpaad 2016. Aanmelding door betaling van € 17,50 kan tot 1 juni a.s. Na ontvangst van uw betaling krijgt u van de administratie een bevestiging met een wachtwoord. Met dit wachtwoord kunt u zich vervolgens tot 1 juni online aanmelden via een aanmeldformulier. Na deze aanmelding wordt u een organistcode toegewezen. Als aangemelde organist(e) ziet u deze code in uw computerscherm staan maar u ontvangt bovendien een bevestigingsmail waar deze code in staat. Ook staat hierin vermeld wanneer u kunt starten met inroosteren, online dan wel telefonisch.
Dat inroosteren gaat verschillend voor verschillende aangemelde personen:

• Vanaf zaterdag 30 april kunnen donateurs van de Stichting Organum Frisicum starten met online inroosteren, dat wil zeggen via de website www.organumfrisicum.frl.
• Vanaf zaterdag 14 mei kunnen niet-donateurs via dezelfde website beginnen met online inroosteren.
• Aangemelde personen die zich niet online kunnen of willen inroosteren, krijgen de gelegenheid zich telefonisch in te roosteren door op dinsdag 24 mei te bellen met 058 2153988 tussen 19.30 en 21.00 uur.

Na 24 mei kan alleen nog via de website (in) geroosterd worden. Ook kan men zijn of haar rooster nog online wijzigen en wel tot zondag 5 juni. Daarna liggen de roosters (data, tijden en locaties) vast. Of u zich online via de website dan wel telefonisch gaat inroosteren, voor alle aangemelde deelnemers staan de deelnemende kerken en de beschikbaarheid van de orgels
in een drietal overzichten (met zoekfunctie) vermeld op de website. Ook de Friese Orgelkrant 2016 informeert u hierover. Het is duidelijk dat degenen die zich vroeg aanmelden door tijdig te betalen, de grootste kans hebben om de orgels van hun keus te bespelen. In de aanmeldingsprocedure kunnen donateurs eerder hun keus bepalen en zich eerder inroosteren dan niet-donateurs. Ook krijgen organisten die zich online inroosteren daartoe eerder de gelegenheid dan degenen die dat telefonisch doen. Voor iedereen is er geruime tijd de mogelijkheid zich na betaling aan te melden c.q. in te roosteren: tot 1 juni kan een belangstellende zich door betaling van € 17,50 aanmelden en vervolgens tot 5 juni online inroosteren. Na 24 mei kan men zich niet meer telefonisch inroosteren. Organisten kunnen tot 5 juni zelf hun speelrooster(s) downloaden. Wie dat op 5 juni nog niet heeft gedaan, krijgt het rooster alsnog door Organum Frisicum toegestuurd. Uiteraard krijgen ook alle kerken waar aangemelde organisten komen spelen hun rooster opgestuurd. Net als tot en met 2015 gebruikelijk was, worden de roosters niet voor iedereen openbaar gemaakt, alleen de betrokken organisten en kerken krijgen hun roosters.

Met deze nieuwe opzet en een lage prijs voor deelname hopen we nieuw elan in de belangstelling van organisten voor Friese orgels te bewerkstelligen. Er komen veel meer speelmogelijkheden (10 middagen) en geïnteresseerde organisten krijgen meer flexibiliteit om keuzen te maken: het aantal deelnemende kerken zal in de aanloop naar 2018 groeien en er is geen beperking meer tot maar één speeldag. Dat laatste biedt de mogelijkheid kerken en orgels in meer Friese regio’s te bezoeken. Wellicht zullen daardoor vaker onbekende orgels worden gekozen om bespeeld te worden.

Met de mogelijkheid voor andere musici dan alleen organisten om zich vanaf 2017 aan te melden om muziek in Friese kerken te maken, kan het Tsjerkepaadseizoen in 2018 uitgroeien tot een feestelijk muzikaal gebeuren.

Ook de aan Oargelpaad deelnemende kerken worden veel keuzemogelijkheden en flexibiliteit geboden: plaatselijke kerken kunnen in ruime mate zelf bepalen hoe vaak musici de gelegenheid wordt geboden muziek te maken. De kerken kunnen dus bewaken in hoeverre het accent op muziek dan wel op stilte en bezinning komt te liggen.