In 2014 publiceerde ik in de Friese Orgelkrant een artikel over woning(en) en
werkplaats van de orgelmakers Van Dam. Mijn conclusie toen was dat het orgelmakershuis,
ondanks de nodige verbouwingen nog aanwezig was. Deze conclusie
is maar gedeeltelijk juist gebleken.
Het pand is in 2014 in andere handen overgegaan en de nieuwe eigenaar heeft inmiddels 15
appartementen plus een kantoor in de voormalige fietsenfabriek gerealiseerd. Onder andere
door het artikel in deze krant heeft de afdeling Monumentenzorg van de stad Leeuwarden een
bouwhistorisch onderzoek laten instellen en de uitkomst hiervan was meer dan verrassend!
Uit dit onderzoek bleek namelijk dat alleen de rechterhelft van het huidige pand nog deel heeft
uitgemaakt van het vroegere orgelmakershuis.
Ik besloot mijn artikel in 2014 met de verkoop door Pieter Jr. van Dam in 1917 van het orgelmakershuis
(bestaande uit 2 woningen) plus de werkplaatsen op het achterterrein. Ik verkeerde
in de veronderstelling dat het gehele complex door Albert Schootstra was gekocht, die er zijn
fietsenfabriek wilde beginnen. Echter tijdens het bouwhistorisch onderzoek bleek dat alleen
het rechtergedeelte van het huidige pand oude sporen bevat. Dat is vreemd, want het linkerdeel
van de gevel oogt ook oud; onder meer door de pilasters en kapitelen. Met andere woorden: het
linkerdeel van het oude pand is het rechterdeel van het huidige pand!
Reden voor mij om nog eens de archieven in te duiken. Ik heb het volgende nog gevonden:
Pieter Jr. van Dam wilde het complex verkopen omdat hij geen opvolger had. De zaak werd omgezet
in een Naamloze Vennootschap met drie aandeelhouders. Deze NV huurde een pand aan
de Eewal 69 om daar het bedrijf voort te zetten en Pieter kocht voor zichzelf en zijn gezin een
pand aan de Emmastraat. Het oude orgelmakershuis bestond uit twee woningen, namelijk
de nummers 157 (linkerdeel) en 159 (rechterdeel). De werkplaatsen hoorden bij 157. Nummer
159 had alleen een tuin. Zo werd het complex ook ter publieke verkoop aangeboden.
Uiteindelijk kocht Albert Schootstra nummer 157, dus met de werkplaatsen. Nummer 159
werd verkocht aan ene Siebren Vellinga, die het enkele maanden later doorverkocht aan de
firma L. Scheepstra, een kantoorboekenfabriek annex boekbinderij. Laatstgenoemde firma liet
de bekende architect H.H. Kramer uit Leeuwarden een nieuw kantoorpand ontwerpen met
een fabriek in de tuin. Daartoe werd het rechterdeel van het oude orgelmakershuis afgebroken
en vervangen door nieuwbouw. Enige tijd later liet Albert Schootstra het pakhuis ter linkerzijde
slopen om zo zijn pand naar links te kunnen uitbreiden.
Dat is in dezelfde stijl geschied als het bestaande pand. Waarschijnlijk heeft hij bij de sloop van
nummer 159 de basementen en kapitelen van de pilasters kunnen verwerven om dit mogelijk
te maken. Dit was de reden dat iedereen dacht dat dit pand het oude orgelmakershuis was.
Niet helemaal dus. In het bewaard gebleven deel woonden ooit Jacob I van Dam, maar ook
Pieter Sr. en Pieter Jr. Het deel waar ooit Luitje Jacob en zijn zoon Lambertus II woonden is helaas
verdwenen.