| Voetnoten bij de orgelmakers Hardorff en Kruse | Friese Orgelkrant 2015 |
|
|
| 1 | Tot op heden is het juiste geboortejaar van Mathijs Hardorff
niet bekend. Op 22 maart 1788 doen Mathijs Hardorff en zijn vrouw aangifte van de diefstal
van een koperen gootling (emmer). Zij zijn dan respectievelijk 40 en 28 jaren oud. (aktenr: c034-131 informatieboeken in HCL). |
| 2 | Itje ook wel IJtje of Hyke is geboren te Veenwouden in 1762. (overlijdensakte in HCL). |
| 3 | W.J. Dorgelo Hzn, De orgelmaker Hinsz, Augustinusga 1985. |
| 4 | A.P. Oosterhof en E.J. Penning, Grepen uit de Nederlandsche Orgelhistorie, Het Kerkorgel, Uitgave Orgelfabriek A.S.J. Dekker, Goes. |
| 5 | Begraafboeken in HCL. |
| 6 | Overlijdensregister 1827 nr: A 432 en begrafenisakte Toegang 1002 invent: 7551 in HCL. |
| 7 | Trouwboeken 1594 – 1812 in HCL. Maria Sophia Schreinhout leefde van 1785-1820. (Doopboeken Leeuwarden 1603-1811). |
| 8 | Geboortenregisters Leeuwarden 1815. Akte Willem Hardorff 15 maart 1815 in HCL. |
| 9 | LC 13 januari 1826/HCL overlijdensregister 1826 akte 7. |
| 10 | Archief Oud Burger Weeshuis. Toegang 1182 2.7 in HCL. |
| 11 | Zie noot 10. |
| 12 | Huwelijksregister 1839 Leeuwarden aktenummer: 145 in HCL. |
| 13 | Zie noot 10. |
| 14 | Tresoar. Toegang 28 invent: 1009. Herv. Gem. Leeuwarden lidmaten 1805-1855. |
| 15 | George Hendricus Broekhuyzen Senior, Orgelbeschrijvingen, Amsterdam 1986. |
| 16 | HCL volkstelling 1839. |
| 17 | Zie noot 10. |
| 18 | Overlijdensregister Leeuwarden 1843 akte 62 in HCL/ advertentie LC 13 jan. 1843. |
| 19 | Nieuwsblad van Friesland, 19 januari 1940. J.L. de Jong Lzn. Van orgels en organisten |
| 20 | Bevolkingsregister in HCL. |
| 21 | J.D. van der Meer: Het einde van de orgelmakerij van Gruisen, de Mixtuur 31 (24-28), juni 1980. |
| 22 | Archief Ned. Herv. Gemeente in HCL. Toegang 72, invent.nr: 110. |
| 23 | Bevolkingsregister in HCL. In 1838 was hij getuige bij de aangifte van een zoon van Tjerk Jans van der Meer. (geboorteregister Leeuwarderadeel in HCL). |
| 24 | Bevolkingsregister in HCL. |
| 25 | Tresoar Not. Arch. Toegang 26, invent: 79060; repetoir nr: 6592 en 6599 d.d. 26 februari 1861 en Toegang 26; invent. 80004; repetoir nr: 264 d.d. 9 nov. 1861. |
| 26 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent: 77102; repetoir nr’s: 430, 436 443. |
| 27 | Tresoar. Digilegger Kadaster. |
| 28 | Archief. Ned. Herv. Gem. Lekkum in HCL. Toegang 77B. Invent.nr: 167. |
| 29 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 79082/79083; repetoir nr’s: 10310/27. |
| 30 | HCL. Kohieren hoofdelijke omslag 1881/83 en 1891/97. |
| 31 | HCL. Archief Gemeentebestuur van Leeuwarden. Toegang: 1002; Invent. nr: 2995. Door deze schenking hoopte Hardorff in een lagere schaal voor de Hoofdelijke Omslag te vallen. Dat lukte pas een jaar later toen het klasse 4 werd. |
| 32 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 76100. |
| 33 | HCL. Bevolkingsregister. |
| 34 | http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Hardorff. (Door mij is geen officieel dokument gevonden betreffende de overdracht van de zaak aan Kruse. Op het naamplaatje van het orgel in Baijum (1878) staat W. Hardorff als bouwer vermeld. In 1882 (31 juli) adverteert Kruse onder de naam J.F. Kruse jr in de LC met Amerikaansche Orgels. Volgens Het Historische Orgel in Nederland was het orgel van Nijeholtpade (1883) het eerste dat onder verantwoordelijkheid van Kruse is vervaardigd.) |
| 35 | In HCL. Toegang 1002. Invent. nr’s: 2555 – 2635. |
| 36 | A. Vink, Geschiedenis van de Martinikerk te Easterein; LC 25 november 1870; De heer Vink vertelde mij dat de kas van Easterein is vervaardigd door dorpstimmerman Timmenga. |
| 37 | Zie noot 4; Jan Jongepier: Vijf eeuwen Friese orgelbouw, Leeuwarden, 2004. |
| 38 | Voor de gegevens van Rossum en Hoorn zie: http://www.boogert-beeke.nl/orgel/kruse_werk.htm. |
| 39 | Tresoar. Pb 6733; Dr. A.A.M.J. van Eck en Drs. V.H.M. Timmer, Adema 150 jaar orgelbouw, Hillegom 2006; advertentie F. Bakker Pzn in LC van 13 maart 1877; advertentie Hardorff voor metalen pijpwerkers in LC 30 maart 1877. Het eerste werk dat Bakker zelfstandig uitvoerde was de overplaatsing van het Hardorff-orgel (1860) van Baijum naar Hallum (chr. afgesch. gemeente) in 1877 (LC 18 mei 1877). |
| 40 | Koog a/d Zaan thans te Bergen aan zee. Het Historische Orgel in Nederland, Amsterdam deel 12; Eastermar zie: http://www.boogert-beeke.nl/orgel/oostermeer.htm ; Johan Casper Willem Fischer (1833-1915) vestigde zich in 1867 vanuit Bolsward te Leeuwarden. Hij was Rooms Katholiek. In 1867 wordt hij in het Bevolkingsregister kastmakersknecht genoemd. In 1876 meubelmaker en vanaf ± 1880 orgelmakersknecht. Fischer kreeg een welverdiend pluimpje bij de ingebruikname te Midsland. LC 19 maart 1896. |
| 41 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 81022. Repetoir nr: 2, 3 en 4; Het in Heeg niet toegepaste ontwerp voor een nieuw orgel (Van Dam) werd door Hardorff gebruikt voor Menaldum; Jan Jongepier. Vijf eeuwen Friese orgelbouw. Leeuwarden 2004. |
| 42 | Bevolkingsregister in HCL. |
| 43 | Zie noot 28. |
| 44 | Pikant te weten dat de firmanten Fokke Bakker en Arjen Timmenga beide hebben gewerkt bij Willem Hardorff. Zie ook: Ad Fahner, Orgelmakerij Bakker & Timmenga 125 jaar, de Friese Orgelkrant, 2005. |
| 45 | Voor Hommerts zie: LC. 18 januari 1902. Voor St. Annaland zie de Ierskesche en Thoolse Courant van 14 september 1901. Orgels werden o.a. ingespeeld te Nijeholtpade (1883), Hoorn (Terschelling in 1894), Eastermar (1888) en o.a. in St. Annaland (1901), Cadzand (1902) en Groede (1903); In het contract van Rossum en Leerbroek: Ook beloofd de fabrikant bij leven en welzijn het Nieuwe Kerkorgel bij de eerste Godsdienstoefening zelf te bespelen (zie noot: 38). |
| 46 | LC 20 juni 1894; Ook in het ingebruiknameverslag van St. Annaland in de Zierikzeesche Nieuwsbode van 2 juli 1901 wordt dit vermeld. |
| 47 | Nei sawntich jier. Tinkskriften fan Dr. G.A. Wumkes. A.J. Osinga te Boalsert. 1949. Vertaling uit het Fries van de schrijver. |
| 48 | Voor: Itens zie: LC. 1 september 1876; Kimswerd LC. 24 september 1858; Menaem LC. 25 oktober 1861; Eastermar-Heechsân LC 7 april 1888; Koog a/d Zaan LC. 24 september 1886. |
| 49 | Zie noot: 38. |
| 50 | Hoogstwaarschijnlijk is dit orgel in 1908 naar Nieuwland verkocht en daar geplaatst door de Gebr. Adema i.o.v. de weduwe Kruse. |
| 51 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 76154. Repetoir nr: 4281. |
| 52 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 76147. Repetoir nr: 3108. |
| 53 | HCL. Kohieren hoofdelijke omslag 1881/83; 1891/97 en 1898/1907. |
| 54 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 76146. Repetoir nr: 2934. |
| 55 | Zie noot 28. Het graf van Willem Hardorff is in de jaren zeventig van de 20ste eeuw opnieuw verkocht aan een fam. Wiersma. Het was te vinden links van het pad naar de kerk op de negende rij, plm 20 meter vanaf het hek. Johan Frederik Kruse was daarnaast begraven in wat nu het pad is. Ook zijn steen is verwijderd maar zijn stoffelijk overschot rust er nog steeds. (Met dank aan Rixt Santema, kosteres). |
| 56 | LC. 21 oktober 1907. |
| 57 | Vriendelijke mededeling van Victor Timmer. O.a. in Kimswerd, Eastermar en Nieuwland volgden de Adema’s Kruse op. |
| 58 | Tresoar. Not. Arch. Toegang 26, invent. nr: 77102. Repetoir nr’s: 430, 436 en 443. Voor de bouwtekening: Beeldbank HCL. |
| 59 | Tresoar. 30 BH. |
