Op zaterdag 5 april zal de voorjaarsexcursie nog volgens het ‘gewone’ en vertrouwde stramien plaats vinden. Vier dorpen onder de rook van Leeuwarden zullen worden bezocht: Jellum, Hilaard, Boksum en Goutum. Drie dorpen eindigend op “um”. Dat duidt erop dat deze dorpen hoog – dat wil zeggen op een terp – zijn ontstaan.verteld.

We beginnen om 10.30 uur in Jellum. Vanaf 09.45 uur is de ontvangst met koffie. Vervolgens gaan we naar Hilaard en Boksum. De orgels van Hilaard en Boksum zijn recentelijk gerestaureerd. De voorjaarsexcursie wordt in Goutum afgesloten. Goutum behoort tot de gemeente Leeuwarden en is in het Noorden alleen nog door het Van Harinxmakanaal van de stad gescheiden. Oostwaarts en ook naar het Zuiden raakt het dorp ingesloten door de oprukkende stad. In de Agneskerk van Goutum is Broer de Witte vaste cantor-organist. Hij vormt daarom samen met excursieleider Theo Jellema het duo organisten tijdens de voorjaarsexcursie van 2014.

Het Friese orgelseizoen wordt dit jaar op dinsdag 10 juni met een bijzonder concert in de Martinikerk van Bolsward geopend. Deze kerk heeft een rijke orgelhistorie. Aan het openingsconcert zullen de organisten Kees Nottrot (Bolsward), Dirk S. Donker (Sneek) en Theo Jellema (Leeuwarden) als concertgevers hun medewerking verlenen. Daarnaast zullen Kees Nottrot en Theo Jellema een inleiding houden. Thema van dit openingsconcert is het Hinsz/Van Dam-orgel (1781/1861), zowel het verleden, het heden en de toekomst van dit instrument. Rond de jaarwisseling 2014-2015 zal met een laatste fase van restauratiewerkzaamheden aan het orgel worden gestart, vandaar dat in het openingsconcert van het Friese orgelseizoen 2014 daarop ‘gepreludeerd’ zal worden.

Op zaterdag 14 juni vindt het jaarlijkse zomerconcert plaats in Jelsum, even ten Noorden van Leeuwarden. Jelsum, een dorp met maar circa 220 inwoners, is voor een deel beschermd dorpsgezicht, één van de vele beschermde stads- en dorpgezichten die Fryslân rijk is. Verder is er in het dorp een aantal rijksmonumenten waaronder de kerk en de kerktoren. Bij de laatste restauratie van de kerk is een grafsteen van Syts Donia ontdekt. De steen staat opgesteld in het voorportaal van de kerk. Syts Donia was priorin van het vroegere Norbertinessenklooster Bethlehem. De naam Bartlehiem, bekend van de Elfstedentocht, herinnert aan het klooster.

Jelsum had vroeger een treinstation. Het passagiersvervoer van de Noord-Friesche Locaal Spoorweg-Maatschappij (NFLS) op het traject Leeuwarden Dokkum, het zogenoemde ‘Dockumer Lokaaltsje’, werd echter op 30 juni 1936 opgeheven. Nadien hebben trams en stoomtreinen volgens een beperkte dienstregeling nog passagiers vervoerd van Leeuwarden naar Dokkum en terug. Een bom verwoestte het stationsgebouwtje van Jelsum in 1944. Midden jaren zeventig van de vorige eeuw was het definitief Schluss: ook het goederenvervoer op de NFLSlijnen werd toen stopgezet. Alleen tussen Stiens en Leeuwarden reden nog tot 1995 goederentreinen die voornamelijk pootaardappelen vervoerden. In de omgeving van Jelsum rest alleen nog de dijk waarover de treinen destijds reden.

Het zomerconcert is gratis toegankelijk voor donateurs van de Stichting Organum Frisicum. Vanwege het 20-jarig bestaan van de Stichting Organum Frisicum krijgt dit concert een bijzondere opzet. Theo Jellema en Peter van der Zwaag zijn de concertgevers. Theo Jellema bespeelt het Van Dam-orgel uit 1834 en Peter van der Zwaag speelt op een klavecimbel dat door Broer de Witte is gebouwd. De orgelkas dateert van de vroege 18e eeuw. Uit die periode heeft Van Dam in 1834 ook pijpen van onbekende herkomst in het orgel verwerkt. De orgelklank is dan ook als 18e-eeuws te karakteriseren. Enige jaren geleden is het orgel door B&T gerestaureerd. In april 2011 werd het instrument weer in gebruik genomen. Het zomerconcert begint om 16.00 uur; de kerk is geopend vanaf 15.40 uur, in verband met het stemmen van het klavecimbel. De kerk kan maximaal 115 bezoekers herbergen.

Voorafgaand aan het zomerconcert in de Jelsumer kerk worden de concertbezoekers ontvangen in Dekema State. De ontvangst start al vanaf 13.00 uur. Donateurs hebben gratis toegang tot Dekema State en het concert in de Jelsumer kerk. Op vertoon van de uitnodigingsbrief wordt u tussen 13.00 en 15.30 uur in Dekema State met een kopje koffie of thee en Friese oranjekoek ontvangen. Eenzelfde ontvangst krijgen niet-donateurs tegen betaling van € 5,00. De state (landhuis) Dekema State is indrukwekkend. Zowel de tuin, het park en het plantsoen als het landhuis met bijgebouwen zijn rijksmonument. De oude state is te bezichtigen als museum, ook is het mogelijk Dekema State als trouwlocatie te gebruiken. De state is genoemd naar de familie Dekema, die er in de 16e eeuw woonde. Tot 1996 was de state particulier bezit en bewoond. De reden dat in dat jaar de eigendom over te dragen aan de Stichting Old Burger Weeshuis te Leeuwarden kwam door de noodzaak van een ingrijpende restauratie. Thans is de state eigendom van de Stichting Dekema State. De state is tegenwoordig toegankelijk voor bezoekers en wordt niet meer bewoond. Daarom is het voor de bezoekers van het zomerconcert mogelijk Dekema State, dat van een eenvoudig 14e-eeuws stenen huis (stins) tot een soort kasteeltje met een gracht eromheen is uitgegroeid, onder leiding van een gids te bezichtigen. Dat kan in twee ’shifts’: de eerste is van 13.30-14.30 uur en de tweede van 14.40-15.40 uur. Per shift kunnen er maximaal 20 personen rondgeleid worden. Het is dus zaak niet allemaal tegelijk naar de Dekema State te komen. Wanneer u mooi op tijd bent, hebt u de grootste kans aan de rondleiding mee te kunnen doen.

De state is ingericht volgens de tijd van net voor de Tweede Wereldoorlog. Het museum toont alles wat de denkbeeldige bewoners in de vertrekken neergelegd en neergezet zouden kunnen hebben. Voor de inrichting is gebruik gemaakt van schilderijen en meubels die van oudsher op Dekema State thuishoorden en van voorwerpen die van elders afkomstig zijn (onder andere in bruikleen van het Fries Museum).

Rondom het gebouw ligt een klassieke tuin. Deze bestaat uit een ommuurde tuin, die voornamelijk als moestuin wordt gebruikt, en een parkachtig gedeelte. Hier zijn in het voorjaar veel stinsenplanten te bewonderen. De tuinaanleg rond Dekema State was niet erg onderhevig aan modegrillen omdat de opbrengsten van de landerijen voorop stonden. Van 1702 tot 1706 zou J.G. Semler werkzaam zijn geweest bij Dekema State. Semler was hovenier van de Friese stadhouder en uit dien hoofde tevens verantwoordelijk voor het onderhoud van de Prinsentuin in Leeuwarden. Mocht u op de tweede shift van de rondleiding moeten wachten, dan kunt u op uw gemak genieten van de tuinen en de gaard rondom de state. Er zijn gastheren of -vrouwen aanwezig die u het nodige over de planten en bloemen kunnen vertellen. Wilt u even ontspannen zitten, dan kan dat op het terras bij het entreegebouw. En wilt in uw eentje een wandeling rond het complex maken, dan kan dat ook. Er wordt een ‘kijkwijzer’ uitgereikt met een plattegrond en informatie over Dekema State, zodat iedereen er zich – voordat het concert begint – op eigen wijze aangenaam kan verpozen. Kortom, een programma voor elk wat wils. Het bezoek aan Dekema State, inclusief een rondleiding, kost u als donateur dus niets. Bovendien wordt u getrakteerd op een kopje koffie of thee met oranjekoek. Na afloop van uw bezoek aan Dekema State kunt u om 16.00 uur nog van een concert genieten, dat in de kerk van Jelsum verzorgd wordt door Peter van der Zwaag (klavecimbel) en Theo Jellema (orgel). Dit hele programma kost niet-donateurs slechts € 5,00. Dit aanbod doen we vanwege ons 20-jarig bestaan, en we hopen dat u in grote getale van van deze ‘traktatie’ zult genieten.

Het is zo langzamerhand traditie geworden dat op de laatste zaterdag in juli door de stichtingen Organum Frisicum en Tsjerkepaad een orgelfietstocht wordt georganiseerd. Dit jaar vindt deze plaats op zaterdag 26 juli. Er worden drie orgels bezocht. De start van het eerste concert is om 13.30 uur in de protestantse (hervormde) kerk van Sint Nicolaasga. Vanaf 13.00 uur is de kerk open, Vervolgens wordt de protestantse kerk van Langweer bezocht, waar de deelnemers aan de tocht om 14.45 uur met een kopje koffie of thee worden ontvangen. Aansluitend vindt het concert plaats.

De orgeltocht eindigt in de rooms-katholieke Sint-Nicolaaskerk in Sint Nicolaasga. Het concert in deze kerk begint om 16.30 uur. Na afloop van het concert is er nog gelegenheid deze prachtige kerk te bezichtigen. In de protestantse kerk van Sint Nicolaasga bevindt zich een orgel van Van Dam uit 1901 en in de rooms-katholieke kerk een orgel van de Alkmaarder, oorspronkelijk uit Bolsward afkomstige, orgelbouwer Lodewijk Sjoerds (Lolke) Ypma. Het orgel in de parochiekerk van Sint Nicolaasga werd in 1871 gebouwd voor de rooms-katholieke kerk in Akersloot en in 1975 naar de huidige locatie overgeplaatst. In de rooms-katholieke kerk van Sint Nicolaasga bevindt zich sinds 2002 ook een koororgel, een ‘positief’, gebouwd door de firma Flentrop te Zaandam. Het orgel werd oorspronkelijk in 1979 gebouwd voor de dorpskerk in Nieuwehorne maar in 2002 naar de Sint-Nicolaaskerk overgeplaatst. Ook Langweer bezit een Van Dam-orgel. Het werd opgeleverd in 1784 en is het tweede orgel dat het ‘huis’ van Van Dam als zelfstandige orgelmakers bouwde. Musici tijdens de orgelfietstocht zijn Broer en Hannah de Witte (1985). Vader Broer de Witte bespeelt de orgels, dochter Hannah speelt fluit. Naast de moderne dwarsfluit bespeelt ze intensief traverso, waardoor ze op beide instrumenten een klankwereld kan oproepen met verwijzingen naar 'oude' en 'nieuwe' muzikale idealen.

Hannah de Witte behaalde in 2010 haar Bachelor diploma cum laude aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar zij onder andere bij Rien de Reede studeerde. In 2012 rondde ze haar studie Master of Music af bij Marieke Schneemann, aan het Conservatorium van Amsterdam, met de gradatie 'excellent'. Hannah studeerde traverso als bijvak. Masterclasses volgde ze onder andere bij William Bennett, Trevor Wye en Peter-Lukas Graf. Hannah wordt als gastspeler geregeld gevraagd door het Radio Filharmonisch Orkest, het Residentie Orkest, het Asko-Schönberg Ensemble, de Marinierskapel, de Radio Kamer Filharmonie en Holland Symfonia. Met verschillende orkesten ging ze op buitenlandse tournee. Ook kamermuziek speelt een belangrijke rol in het leven van Hannah. Ze is fluitiste in verschillende kleine ensembles. Daarmee is zij geregeld te zien op belangrijke concertpodia als bijvoorbeeld het Amsterdamse Grachtenfestival.

Het is uiteraard niet verplicht per fiets deze orgeltocht te doen. Wie met een ander vervoermiddel zich wil verplaatsen, is natuurlijk even welkom.

Het slotconcert nationale orgeldag in Fryslân vindt traditiegetrouw in de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden plaats. Dit jaar op zaterdag 13 september. Aanvang is 16.00 uur en de organist- concertgever is Eeuwe Zijlstra uit Harlingen/Groningen. In 2013 moest Eeuwe Zijlstra het slotconcert op het laatste moment wegens ziekte afzeggen. Dit jaar krijgt hij een ‘herkansing’.

Met dat concert wordt de nationale orgeldag in Fryslân 2014 afgesloten. Belangstellende organisten kunnen op die dag in circa 125 verschillende Friese plaatsen orgels bespelen. Vanaf 7 april kunnen zij een overzicht van die ongeveer 125 plaatsen opvragen via administratie@organumfrisicum. nl of via 0511-476042 (mw. J. de Vries). Uiteraard kan daartoe ook de website www.organumfrisicum geraadpleegd worden. Vanaf 7 april kan men zich vervolgens voor deelname aan de nationale orgeldag in Fryslân aanmelden door overmaking van € 20,00 naar rekeningnummer NL64 INGB 0002 3777 93 van de Stichting Organum Frisicum, Pluimzegge 6 te Veenwouden onder vermelding van postcode en huisnummer. Na ontvangst van een bevestiging kunnen de aangemelde organisten via de website van Organum Frisicum zich alvast registreren. Donateurs van Organum Frisicum kunnen in de periode van maandag 12 mei tot en met maandag 30 juni online speeltijd reserveren. Gedurende dezelfde periode kan de gereserveerde speeltijd online ook nog gewijzigd of geannuleerd worden.

Niet-donateurs kunnen van maandag 9 juni tot en met maandag 30 juni online speeltijd reserveren en gemaakte keuzen in die periode ook wijzigen of annuleren. Donateurs die niet online speeltijden wensen te reserveren, kunnen dat doen middels een belronde van 19.30 uur tot 21.00 uur op dinsdag 20 mei via telefoonnummer 058 – 2153988. Nietdonateurs die niet online speeltijden wensen te reserveren, kunnen dit alsnog middels een belronde doen en wel van 19.30 uur tot 20.30 uur op dinsdag 17 juni via hetzelfde telefoonnummer 058 – 2153988. Vanaf 1 juli is het niet meer mogelijk om speeltijden te reserveren of wijzigingen in het speelrooster aan te brengen. Bij de inroostering wordt een speeltijd aangehouden van maximaal 30 minuten per persoon per orgel.

Op zaterdag 27 september vindt de najaarsexcursie plaats. De datum van 27 se ptember komt het dichtst bij 17 oktober, de datum waarop 20 jaar geleden de Stichting Organum Frisicum is opgericht. Daarom wordt de najaarsexcursie gepromoveerd tot jubileumexcursie. Elders in deze krant worden de plaatsen met hun kerken en hun orgels beschreven, die de 27e september in Heerenveen en omgeving bezocht zullen worden.

Nadat Oudeschoot en Terband bezocht zijn, zal er in Heerenveen feestelijk geluncht worden. Vlakbij het monumentale gebouw Crackstate wordt een Friese koffietafel geserveerd. Daarna wordt de excursie voortgezet in de rooms-katholieke parochiekerk Heilige Geest en afgesloten in de protestantse kerk Trinitas. Na afloop van de excursie biedt het bestuur van de Stichting Organum Frisicum de deelnemers in één van de nevenruimten van Trinitas een hapje en een drankje aan. Aan deze feestelijke jubileumexcursie zullen de vier organisten die altijd tijdens de orgelexcursies van Organum Frisicum de orgels bespelen Theo Jellema, Jochem Schuurman, Broer de Witte en Peter van der Zwaag meewerken. Theo Jellema is de excursieleider. Het programma van de jubileumexcursie op 27 september zal rond 17.00 uur afgelopen zijn. Belangstellenden kunnen zich voor deze najaarsexcursie uitsluitend opgeven door € 25,00 (donateurs van Organum Frisicum) of € 30,00 (niet-donateurs van Organum Frisicum) over te maken naar rekeningnummer NL64 INGB 0002 3777 93 ten name van de Stichting Organum Frisicum te Veenwouden onder vermelding van ‘najaarsexcursie’, postcode, huisnummer en het aantal personen. Voor dit bedrag krijgt elke deelnemer:
- koffie of thee met een feestelijk gebakje bij de ontvangst in Oudeschoot
- een nieuwe orgelcompositie in druk
- een Friese koffietafel als lunch in Heerenveen
- een hapje en drankje in de kerk Trinitas na afloop van de najaarsexcursie
- orgelbespelingen door vier verschillende organisten.
- hapje en drankje

In 2014 kunnen jongeren tot 16 jaar gratis aan alle activiteiten van de Stichting Organum Frisicum deelnemen, dus ook aan de feestelijke najaarsexcursie!!

De nieuwe orgelcompositie in druk (waarvoor de jubilerende Stichting Organum Frisicum een opdracht aan de Friese componist Johan G. Koers heeft verstrekt) wordt tijdens de excursie op 27 september gratis aan de deelnemers verstrekt. Niet aan de excursie deelnemende donateurs kunnen de compositie bestellen door vóór 14 oktober € 4,00 aan verzendkosten over te maken naar rekeningnummer NL64 INGB 0002 3777 93 van de Stichting Organum Frisicum in Veenwouden onder vermelding van ‘jubileumcompositie’. Uiterlijk maandag 13 oktober moet dit bedrag van € 4,00 binnen zijn. Door niet aan de najaarsexcursie deelnemende donateurs kan maar één exemplaar van de jubileumcompositie worden besteld. Met ingang van 14 oktober is de compositie alleen nog tegen betaling van de winkelprijs verkrijgbaar bij boek- en muziekhandel Boeijenga in Leeuwarden. In de jubileumcompositie geïnteresseerden die niet aan de najaarsexcursie deelnemen en ook geen donateur zijn van Organum Frisicum kunnen na 27 september alleen via dezelfde boek- en muziekhandel Boeijenga nog een exemplaar bemachtigen. Zowel donateurs als niet-donateurs die een exemplaar willen aanschaffen, zij erop gewezen dat de voorraad beperkt is. Tijdige aanschaf bij Boeijenga wordt dus aangeraden.

Dit was de titel van een door Organum Frisicum op 13 september 2013 georganiseerde kindervoorstelling. In de Grote Kerk van Leeuwarden verzamelden zich in twee rondes zo’n 200 leerlingen van vijf scholen. In de concertvoorstelling vertelde Bastiaan Smit voor 8- tot 10-jarigen het verhaal van Orgelsofietje, waarbij het Müllerorgel, bespeeld door Gonny van der Maten, een sfeer scheppende rol had. De vragen die de nieuwsgierigheid van de kinderen van tevoren moesten opwekken -en die bij de leerkrachten tot belangstelling voor onze kindervoorstelling moesten leiden- waren: Hoe komt Orgelsofietje aan deze vreemde naam en wat heeft zij met een orgel te maken? En wat ís het Orgel van Grauw? Wie is Grauw?

Het bleek dat we te maken hadden met het huis van een wrede oude orgelbouwer: meneer Grauw. In zijn kelder bouwde Grauw een orgel. En dan niet zomaar een orgel. Maar een orgel waarmee je de wind kon roepen. Het orgel van Grauw. Dat huis stond er niet meer. Een storm had het verwoest. Maar soms vonden mensen een stukje van dat Orgel. En dan gingen dingen gebeuren. Gevaarlijke dingen. Zeker toen Orgelsofietje een klein orgelpijpje vond, met de klank van een fluit.

Ja, en dan: de orgelmuziek die maakte, dat je goed kon beluisteren wat deze Orgelsofietje daarna allemaal meemaakte. Over het algemeen vergthet veel energie om voor jeugdigen het orgel "aan de man te brengen". Maar tijdens het verhaal bleek het Müller-orgel uitstekend in staat de veklly te illustreren. Bastiaan Smit vertelde het verhaal op onnavolgbare wijze vertelde. Bij voorbeeld toen het ging over een windziekte, waaraan het orgel van Grauw ging leiden. Geheimzinnige, op het orgel voortgebrachte, klanken vulden de kerk ... Bastiaan Smit en Gonny van der Maten wisten de kinderen moeiteloos ruim een half uur te boeien. Zoals een leerling later vertelde: “Ik vond soms wel erg spannend door dat orgel”. “Maar vond je het mooi?” “Jaaaa!!”