Dirk S. Donker & David de Jong bespelen het orgel in de Martinkikerk te Sneek
Johan Koers is een opvallende verschijning binnen de Friese orgelcultuur. Je kunt hem regelmatig bij orgelconcerten in de provincie
tegenkomen, waarbij het opvalt dat hij kennis van zaken combineert met een heldere mening, die hij niet onder stoelen of banken
steekt. Eenzelfde combinatie van kennis en duidelijkheid kenmerkt hem als componist. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw
heeft hij het orgelrepertoire verrijkt met bijzondere werken. Eind 2008 verschenen die in druk en nu zijn ze ook – terecht – op cd
verschenen. De composities zijn niet zelden van een behoorlijke moeilijkheidsgraad en het feit dat enkele van zijn leerlingen zijn
repertoire regelmatig op concerten laten horen, zegt dan ook het nodige over de kwaliteiten van Johan Koers als docent. Eén van zijn studenten, David de Jong, predikant en musicus te Den Ham (Ov.), is al jaren een warm pleitbezorger voor de composities van Koers. Hij vond Dirk Donker bereid om samen met hem een geluidsdrager te maken waarop een fraai overzicht van Koers’ composities te horen is.
De muziek laat zich niet gemakkelijk in woorden vangen (welke muziek eigenlijk wel?). De oudere werken kenmerken zich door scherpe
dissonanten en bewegen zich voornamelijk in een atonale klankwereld. De latere werken zijn harmonisch veel milder en laten vooral
zaken als heletoonsreeksen en Messiaen-achtige modi horen. Twee kenmerken blijven typisch voor Koers: een grote contrastwerking en
een duidelijke ritmiek. Zo verliest hij zich nooit in zeer gecompliceerde ritmes, waardoor de structuur van de diverse composities
altijd gemakkelijk te volgen is. Bovendien is de thematiek lyrisch van karakter en vaak verbonden aan het kerklied (Gregoriaans
en Lutherse / Geneefse melodieën), waardoor er al snel herkenning ontstaat. De grote contrasten in dynamiek en tempi zorgen voor een afwisselend geheel, zodat de muziek geen moment verveelt. Het aardige is dat de muziek voortdurend associaties oproept met
componisten als Alain en Messiaen, maar uiteindelijk toch typisch een ‘eigen Koers vaart’.
De beide organisten zijn meer dan capabel om deze muziek overtuigend uit te voeren. Dirk Donker valt met name op door zijn prachtige orgelgebruik. Hij kent het instrument van Sneek natuurlijk als geen ander en weet door subtiele kleurschakeringen en prachtig zwelkastgebruik tot hogere poëzie te geraken. De ‘Nocturne’ is daarvan een prachtig voorbeeld: de combinatie van muziek en speler laten het Snitser instrument, dat toch niet onomstreden is, wonderschoon klinken. De grote onderhoudsbeurt die het orgel in 2011 ten deel viel, heeft de klank van met name het Hoofdwerkplenum nog wat ‘opgefrist’ en dat komt deze muziek alleen maar ten goede. David de Jong tekent voor gepassioneerd orgelspel, waarbij de vonken er soms vanaf spatten. Wat hier muzikaal en technisch wordt neergezet door beide spelers is van grote klasse.
De vormgeving van de productie is fraai en de tekst van het boekje is kort en duidelijk. Helaas is de Engelse vertaling wat onder de maat: om de juiste terminologie rond orgels en composities te hanteren moet je daar eigenlijk een musicus op zetten die tevens
‘native speaker’ is. Het enige minpunt is mijns inziens de kwaliteit van de opname en de montage. Het orgel klinkt wat direct en
‘plat’ en zowel in de hoogste als in de laagste klankregionen mist er het nodige. De knippen zijn hier en daar hoorbaar en de pauzes tussen de diverse tracks zijn soms wel erg kort. Dit neemt niet weg dat ik deze cd van harte wil aanbevelen: niet alledaags
repertoire, met passie gespeeld op een orgel dat zeer overtuigend klinkt. De cd bevat een extra compositie welke niet in druk
verschenen is. De cd en de bladmuziek zijn uitgegeven bij Boeijenga in Leeuwarden.
