Wie de geschiedenis van eigen familie, woonplaats, huis, of zoals in ons geval iets op muziekgebied wil
onderzoeken, kan van allerlei bronnen gebruik maken. Dat het zoeken in familiepapieren en andere
gedrukte bronnen (zoals kranten en tijdschriften) en in bestanden bij instellingen als kadaster en
archieven een tijdrovende zaak is, staat als een paal boven water. De praktijk leert bovendien dat de
te onderzoeken bronnen, als ze al niet compleet zijn verdwenen (weggegooid, verbrand of 'gewoon' zoek)
in elk geval meestal onvolledig zijn en soms ook nog niet eens geïnventariseerd (zodat je of geen
toegang krijgt tot het betreffende archief of je door een ongeordende bende papier moet heenworstelen).
Het pad van de onderzoeker gaat duidelijk lang niet altijd over rozen, maar dat heeft ook zijn charme!
Gelukkig staat de tijd niet stil en technische ontwikkelingen openen nieuwe mogelijkheden, die soms
enorm veel tijd besparen. Op één daarvan wil ik in dit artikeltje nader ingaan: de digitalisering van
kranten en andere tijdschriften en welke mogelijkheden dit inhoudt voor de huidige onderzoeker.
De krant online!
Sinds enige jaren is men op veel plaatsen bezig met het online toegankelijk maken van kranten e.d.
We staan in dat opzicht nog maar aan het begin: een beeld van wat er inmiddels zoal raadpleegbaar is, is
te vinden op de website: www.kranten-historisch.startpagina.nl. Wat daarbij in het oog springt is dat de
Leeuwarder Courant als eerste uit de 18e eeuw daterende krant geheel online
leesbaar is en wel vanaf 1752! Dat is wel iets om trots op te zijn! De gehele Leeuwarder Courant
is dus online in te zien. Dat bespaart de onderzoeker een tocht naar (doorgaans) Tresoar in de hoop dat
er een reader-printer beschikbaar is voor het aflezen van de films. Voortaan kan men – weer of
geen weer – comfortabel via de eigen computer de krant gratis thuis raadplegen, na het opzoeken van
de website www.archiefleeuwardercourant.nl. Nadat men deze website geopend heeft en klikt op
"Leeuwarder Courant", kan men op links op datum kiezen, waarbij men rechts de belangrijkste
stukjes tekst van de betreffende pagina aantreft. Het verdient aanbeveling zo'n onderwerp eerst aan te
klikken en het betreffende venster met de bijhorende tekst te openen. Men kan bij 'zoek' kiezen tussen
'vrij zoeken' en 'gericht zoeken'; bij de eerste mogelijkheid kan men één trefwoord kiezen voor de
hele periode dan wel een bepaalde eeuw. Via de toets 'gericht zoeken' kan men meerdere trefwoorden
tegelijk (of als alternatieven) voor een zelf te kiezen periode gebruiken. Er verschijnt een chronologische
lijst van alle data met een treffer (het kunnen er ook meer zijn per aangegeven datum!). Het grote
voordeel van het systeem dat de LC hanteert is dat van de gekozen datum na aanklikken niet, zoals elders,
de hele pagina verschijnt, maar alleen het betreffende bericht (of een blokje met berichten, bijvoorbeeld
een aantal advertenties onder elkaar) waarin het (de) trefwoord(en) voorkomt(en), met een roze
steunkleur in beeld; men kan het bericht naar keuze geheel – dan wel een geselecteerd deel van het
tekstblok – uitprinten óf opslaan voor later gebruik.
Een aantal eigen ervaringen wil ik hier noemen:
niet van alle nummers van de krant is altijd elke pagina afgedrukt; dat blijkt bij het globaal zoeken
op datum, waarbij de pagina's van de betreffende krant worden genoemd. Twee voorbeelden: van de krant
van 9 januari 1846 ontbreekt pagina 5, van die op 11 mei 1859 mist pagina 9. Een vroeger op papier
reeds aangetroffen bericht blijkt dan dus online niet te vinden. Hopelijk kunnen dit soort omissies bij
een nacontrole alsnog worden rechtgetrokken!
Kies bij een bepaald item ook als trefwoord synoniemen: i.p.v. 'orgel' kan men ook kiezen voor
'kerkorgel', 'pijporgel' of 'kerkpijporgel'; bij huisorgel voor bv. 'kamer-orgel', 'meubel-orgel' ,
'kabinet-, c.q. bureau- of secretaire-orgel'. Men kan natuurlijk altijd zoeken op naam (van kerk,
orgelmaker, organist, adviseur). Op zoek naar een organist kan men (afgezien van een specifieke naam)
ook kijken onder 'bespeler', 'directeur-organist'.
Een combinatie van trefwoorden levert vaak ook gerichter resultaat op; bv. die van 'orgel' met
de naam van een kerk of kerkgenootschap of met die van een orgelbouwer/orgelmaker/kerkorgelbouwer.
Samengevat kan worden gesteld, dat wie via de computer periodieken online doorzoekt - zeker als dat
creatief gebeurt - binnen korte tijd een veelheid van gegevens kan verkrijgen, waaronder berichten
die men nergens anders aan zal treffen of niet in deze vorm. Tenslotte wil ik nog opmerken dat de
berichtjes waarmee dit artikel is geïllustreerd, niet uitsluitend te vinden zouden zijn geweest
dankzij de online versie van de krant. Alleen was de tijd die daarvoor nu nodig was vele malen
kleiner dan de tijd die het letterlijk snuffelen in al die jaargangen van de betreffende
krant(en) zou hebben gekost. Als dat geen winst is…
