Het jaar 2000 heeft op orgelgebied veel moois gebracht en dat danken we natuurlijk vooral aan de organisten die Bach voor ons hebben gespeeld. In de provincie Friesland denken we dan allereerst aan Theo Jellema en Jan Jongepier. Eerstgenoemde heeft in zestien concerten in de Grote kerk van Leeuwarden de complete orgelwerken van J.S. Bach ten gehore gebracht. Jan Jongepier heeft tijdens de erediensten en vespers in de Grote kerk van Leeuwarden door het hele jaar 2000 heen ook alle werken van Bach gespeeld. Samen met Broer de Witte speelde hij bovendien in een viertal concerten in verschillende dorpen in de omgeving van Leeuwarden Das Wohltemperirte Clavier. Ook andere organisten hebben tijdens 'gewone' concerten uiteraard aandacht aan J.S. Bach besteed.
Een woord van dank aan de Bachvertolkers is hier op zijn plaats. Op dit moment is nog niet bekend of er dit jaar (het jaar van Rheinberger die net als Verdi 100 geleden stierf) nog bijzondere orgelevenementen zijn te verwachten.
Aan het eind van het jaar 2000 werd al het moois rond Bach overschaduwd. door de 'kwestie Sexbierum'. De Nederlands Hervormde Kerkvoogdij aldaar kocht een elektronisch Allenorgel aan, terwijl jaren lang inspanningen zijn gepleegd het aanwezige Bakker & Timmenga-orgel (1924) te reconstrueren naar het ontwerp van Hinsz (1767). Adviseur Jan Jongepier speelde voor dat doel zelfs vijf CD’s in de serie ‘Friese Orgelpracht’ met opnamen van bekende en minder bekende Friese orgels vol. Het heeft allemaal niet mogen baten, de reconstructie is om diverse redenen van de baan. Het compromisvoorstel om tot een conserverende restauratie naar de situatie van 1924 over te gaan werd in Sexbierum afgewezen. Dat men daar na zestien lange jaren van wachten en tegenslag nu eindelijk een goed orgel wilde is begrijpelijk. Dat men tot deze oplossing heeft besloten, is echter onbegrijpelijk. In dagbladen, op de regionale televisie, op internet en in tijdschriften als ‘Het Orgel’, ‘De Orgelvriend’, e.d. is de kwestie van verschillende kanten belicht. Ongetwijfeld gaat het om een gecompliceerde aangelegenheid met diverse aspecten, van geluidstechnische, muziekliteraire tot economische en juridische.
Voor ons telt het cultuurhistorisch aspect zwaar: er is een kans gemist op in Friesland een orgelmonument van de fameuze orgelbouwer Hinsz te krijgen naar de situatie van het bouwjaar 1767 met 50% origineel Hinszmateriaal. Wij kunnen begrijpen dat het geduld van de Nederlands Hervormde Kerkvoogdij in Sexbierum zwaar op de proef is gesteld maar wij vragen ons wél af of zij in het zicht van de haven werkelijk alles heeft gedaan om de beoogde reconstructie gedaan te krijgen. Zo heeft men een bestaand ‘comité van aanbeveling’ niet ingeschakeld om de publieke opinie in orgelminnend Friesland ten faveure van reconstructie te mobiliseren. Daarmee is de indruk gewekt dat men in Sexbierum het hoofd in de schoot heeft gelegd en overhaast tot de aanschaf van een ‘elektronicum’ is overgegaan. Het argument dat het hier om een tussenoplossing zou gaan, is om een aantal redenen niet erg geloofwaardig. Ten eerste verklaarde de plaatselijke organist op de Friese televisie, dat ‘we de terugkeer naar de situatie van Hinsz van ons af moeten zetten’. Later heeft hij dat wijselijk enigszins afgezwakt. Ten tweede heeft de leverancier beweerd, dat het Allenorgel wel zestig jaar mee kan. Bovendien waren goedkopere oplossingen met behulp van een mechanisch orgel voorhanden. Omdat een elektronisch orgel weinig waardevast is, moet het een lange periode worden gebruikt om daarmee de jaarlijkse afschrijvingslasten te drukken. Derhalve is het onwaarschijnlijk dat op een termijn van drie tot vijf jaar alsnog aan een reconstructie zal worden begonnen.
Gelukkig is het rond de orgelrestauraties in Friesland niet allemaal kommer en kwel. Deze Friese orgelkrant biedt daarvan voorbeelden in Minnertsga, Friens en Wyns. Bovendien wordt ook de 'omgekeerde weg' van een elektronisch orgel naar een mechanisch orgel bewandeld. Daarvan biedt Wouterswoude een voorbeeld. Wij hopen, dat de lezer aan deze ‘positieve’ ontwikkelingen veel leesplezier zal ontleden.