Nationale Orgelstichting te Elburg bestaat 25 jaar
Friese Orgelkrant 1998
's Middags om precies half twee stappen we het Orgelmuseum in Elburg binnen. Daar hebben we afgesproken met Maarten Seijbel, voorzitter, initiator en stuwende kracht achter de Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel. Die stichting en het orgelmuseum staan formeel los van elkaar, maar zijn door 'personele unies' wel aan elkaar gelieerd. De Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel bestaat dit najaar 25 jaar en dat is voor ons reden geweest om een interview te arrangeren.
In 1973 besloot Maarten Seijbel met enkele 'bondgenoten' een stichting op te richten, die een bijdrage zou kunnen leveren aan het behoud van historische orgels in Nederland. Omdat hij werkzaam was (en is) bij een notariskantoor werd de stichting in zijn woonplaats Elburg opgericht. Naast zijn werk als medewerker op een notariskantoor is Maarten Seijbel musicus. Hij is organist van de Grote of Sint-Nicolaaskerk in Elburg (Quellhorst-orgel, 1825). Daarnaast is hij dirigent van het Noord-Veluws Kamerkoor. Verder is hij publicist. Van zijn hand verscheen o.a. 'Orgels in Friesland'. Tenslotte is hij actief als organisator van verschillende evenementen op het gebied van de kerkmuziek.
Voor het interview heeft Seijbel zich tussen de middag even vrij gemaakt, over een uurtje moet hij weer op zijn werk zijn. Daarom gaan we fluks met het interview van start.
Wat is de belangrijkste doelstelling van de stichting?
Seijbel: 'Historische orgels financieel helpen restaureren. Daarbij meet de stichting zich geen eigen oordeel aan over restauratieconcepten, zij volgt de trend in het restaureren van orgels zoals Monumentenzorg die aanhoudt'.
Andere doelen en activiteiten zijn van dit hoofddoel afgeleid, aldus Seijbel. Het uitgeven en verkopen van boeken, brochures en CD's is allemaal bedoeld om geld binnen te krijgen voor het financieren van orgels. Bekend is de serie van 6 CD's waarop Friese orgels door Jan Jongepier worden bespeeld en waarvan de opbrengst is bestemd voor de reconstructie van het Hinsz-orgel in Sexbierum.
De belangrijkste bron voor de financiën van de stichting zijn echter de donaties. De stichting heeft ongeveer 2500 donateurs.
Nog steeds vertoont het aantal donateurs een lichte groei, er komen meer bij dan er afgaan.
De brochures die de stichting uitgeeft, zijn vooral bedoeld om de band met de donateurs te versterken. Op de eerste zaterdag van september belegt de stichting haar jaarlijkse donateursvergadering. Uit de opkomst tijdens deze donateursvergadering en uit de belangstelling voor de orgelexcursie van de stichting op de eerste zaterdag in mei leidt Maarten Seijbel af, dat de interesse voor het werk van de stichting groeit.
'Een enkele keer krijgen we een legaat', vervolgt Seijbel. 'Enkele jaren geleden erfden we samen met nog 48 andere stichtingen 1/49 deel van een nalatenschap. Dat leverde ons ongeveer f 10000,- op. Per jaar geeft de stichting momenteel zo'n f 50000,- aan subsidies voor restauraties uit. In haar hele bestaan heeft de stichting ruim f 1 miljoen aan restauraties gesubsidieerd'.
Wat denkt de stichting aan activiteiten ter gelegenheid van haar 25-jarig jubileum te ondernemen?
Seijbel somt de onderdelen van een driedaags programma uit zijn hoofd op. Donderdagochtend 17 september wordt in de Grote Kerk van Elburg een lezing georganiseerd, terwijl 's middags twee nieuwe boeken - eentje over organisten in de Oude Kerk van Amsterdam en eentje over orgelbouw in het Duits-Nederlandse grensgebied bij Twente - worden gepresenteerd.
Vrijdag 18 september is er een excursie langs pas gerestaureerde orgels in de omgeving van Elburg, een improvisatieconcours in de Grote Kerk van Elburg en een jubileumconcert in de Bovenkerk van Kampen. Zaterdag 19 september wordt in het orgelmuseum te Elburg een expositie over 500 jaar orgelkunst in Nederland geopend en 's middags wordt op 25 verschillende plaatsen in het land een orgelconcert gehouden. In Leeuwarden concerteert Jan Jongepier in de Grote of Jacobijner Kerk om 16.00 uur. De najaarsexcursie van de Stichting Organum Frisicum eindigt die zaterdag met dat concert.
Aan welke activiteit van uw stichting bewaart u de dierbaarste herinnering?
Seijbel: 'Ongetwijfeld aan onze subsidie aan de orgelrestauratie in de Walburgkerk te Zutphen. Aan die orgelrestauratie heeft onze stichting f 25000,- bijgedragen.
Wat Friesland betreft bewaar ik goede herinneringen aan onze bijdrage aan de restauratie van het Schwartsburg-orgel in Morra. Voor een trompetregister kon f 10000,- ter beschikking worden gesteld'.
De grote klapper moet echter de subsidie worden, die Seijbels stichting ter gelegenheid van haar 25-jarig bestaan aan de restauratie van het orgel in de NH Kerk van Sint-Annaparochie wil verlenen. Het gaat daarbij om een bedrag van liefst f 100.000,- Friesland deelt dus wel op heel bijzondere wijze in de financiële bijdragen van Seijbels stichting.
Wat denkt u van de toekomst van het kerkorgel in Nederland?
In de oude berijming luidde een couplet van psalm 89: 'Hoe zalig is het volk dat naar Uw klanken hoort'. Aan de Veluwerand in de omgeving van Elburg is er misschien nog veel volk, dat elke zondag in de kerk 'naar Gods klanken hoort', maar voor het overige lijkt de ontkerkelijking en de secularisatie niet te stuiten. Wat heeft dat voor gevolgen voor het kerkorgel en de orgelmuziek? 'Daar ben ik niet zo somber over', zegt Seijbel. 'Natuurlijk, de jongere generatie komt minder in de kerk dan vroeger en komt daardoor minder van jongsaf aan met het kerkorgel in aanraking. Dat is een punt van zorg.
Maar de belangstelling voor het kerkorgel en ons werk neemt toe. Het aantal kerkorgelconcerten is toegenomen. In de 50'er jaren waren in deze regio alleen orgelconcerten in Elburg, nu kun je van Kampen, Zwolle en Elburg tot in Harderwijk en Nijkerk terecht. Ook de publiciteit rond kerkorgels en orgelconcerten is verbeterd. Er is dus geen reden voor rechtlijnig pessimisme. Veeleer is er sprake van een golfbeweging: perioden van meer en minder belangstelling wisselen elkaar af.
Seijbel maakt zich dan ook nog niet druk om een aflossing van de wacht binnen het bestuur van de stichting. Het is geen probleem geweest om na 'de mannen van het eerste uur' opvolgers te vinden en dat zal ongetwijfeld in de toekomst ook geen probleem zijn. 'Je hebt maar een paar mensen nodig. Als ze maar bekwaam zijn en onderling goed kunnen samenwerken. Ik heb geen reden om wat dat betreft pessimistisch te zijn'.
Welke wens ten aanzien van de toekomst koestert u?
Seijbel antwoordt zonder aarzelen: 'Een verdubbeling van het aantal donateurs op afzienbare termijn. En dat moet kunnen, want onze stichting is "partijloos" d.w.z. zij vereenzelvigt zich niet met een bepaalde kerkelijke gezindte en evenmin met een bepaalde muzikale stroming onder organisten. Iedereen kan dus lid worden. En in de praktijk blijkt de stichting dan ook donateurs uit alle lagen van de bevolking aan trekken'.
Het interview is ten einde. Maarten Seijbel moet weer naar zijn werk op het notariskantoor. Wij kijken nog even in het orgelmuseum rond. Boven is een expositie over de vermaarde organist Feike Asma. Deze werd op 21 april 1912 in Den Helder uit Friese ouders geboren en is op 18 december 1984 in Amsterdam overleden. Hij was een leerling van Jan Zwart en achtereenvolgens organist in Leiden, Den Haag en Maassluis.
Ook in Friesland wordt Feike Asma herdacht: op zaterdag 19 december van dit jaar is er een herdenkingsconcert in de Martinikerk van Bolsward, aanvang 14.30 uur. De organisten Herman van Vliet, oud-leerling van Asma, en Peter Eilander zullen in een 'muzikaal portret' een aantal koraalwerken vertolken die indertijd ontstaan zijn door Feike Asma, geïnspireerd door het Hinsz-orgel in Bolsward.
Voorts zal er een aantal bezienswaardigheden, waaronder een schilderij van de kunstschilder Joop Hoogduin, getoond worden in verband met de vele concerten die Asma op het beroemde orgel van Bolsward gaf. Bij de bezienswaardigheden is ook tot nu toe onbekend materiaal uit een privé-archief. De band van de organist met het culturele leven in Friesland wordt daarbij duidelijk aangetoond. De weduwe van Feike Asma, mevrouw W. Asma - van der Kamp en zijn zoon, Feike Asma jr., zullen het herdenkingsconcert bijwonen. Aan mevrouw Asma - van der Kamp zal een CD worden aangeboden met opnamen van Feike Asma op het orgel van de Martinikerk in Bolsward. Het betreft opnamen die nog niet eerder zijn uitgebracht. Dat alles dus op zaterdag 19 december.
In het orgelmuseum is meer dan alleen Asma te bewonderen. Zo is er van alles voor degenen die in de techniek van de orgelbouw zijn geïnteresseerd. Ik heb vooral belangstelling voor boeken en CD's. Een paar fraaie orgelboeken rijker en f 150,- armer verlaten we het orgelmuseum en Elburg. Via Kampen (een echte orgelstad), Genemuiden en Blokzijl rijden we over fraaie kronkelige binnenweggetjes weer naar huis in Friesland.