Bij binnenkomst in de monumentale Pelikaankerk in Leeuwarden kan je niet om het instrument heen. Het orgel torent hoog boven de preekstoel uit. Het kreeg direct bij de bouw in 1932 een plaats in de bekende kerk van Egbert Reitsma (1892-1976). De firma Valckx & Van Kouteren bouwde het grote instrument, Reitsma ontwierp zelf het orgelfront.

Het is een tweeklaviersorgel met een vrij pedaal en heeft 21 registers. Het is een pneumatisch orgel; een type dat veel werd gebouwd in het interbellum (1919-1939). Er is een tijd geweest dat er wat neerbuigend over deze orgels werd gesproken. "Maar die tijd is voorbij", zegt Jelle de Jong (73), sinds 2015 de vaste bespeler van het orgel van de Pelikaankerk. "Er is sprake van een herwaardering van deze instrumenten."

Het orgel valt niet weg te denken in de erediensten in de voormalige gereformeerde kerk in Leeuwarden-West. De diensten werden in de lange historie van de Pelikaankerk massaal bezocht, en ook de sing-inn’s waren een begrip.

Sinds de kerk in 2015 werd overgenomen door de Stichting Pelikaankerk, is zij verantwoordelijk voor het onderhoud en exploitatie van het kerkgebouw. Naast diverse verbouwingen stond ook de orgelrestauratie al langer op het verlanglijstje. Ieder jaar werd het orgel gestemd en nagekeken, maar het was duidelijk dat er iets meer moest gebeuren, zegt De Jong. "De laatste grote restauratie was alweer zo’n dertig jaar geleden, toen door Bakker & Timmenga uit Leeuwarden."

Het grootste probleem bevond zich bij de ongeveer 1800 membranen, waardoor de luchttoevoer naar de pijpen van het orgel niet meer goed was. "Die moesten vervangen worden en dat was een klus die best wel wat tijd in beslag zou nemen."

Dan kon er beter maar meteen een algehele restauratie komen, besloot de stichting. Zo werden ook alle 1200 pijpen schoongemaakt, waar onder meer oxidatie had gezorgd voor een minder goed functioneren. Het orgel kreeg ook een nieuw register, een Vox Celeste. "Eigenlijk is het een oud register, want voorheen had het orgel ook deze stem, maar die maakte plaats voor een Woudfluit 2."

Een half jaar duurde de restauratie, die werd uitgevoerd door Nico van Duren, een zelfstandig kerkorgelrestaurateur uit Brabant. "Het mooie is dat hij daarbij hulp kreeg van twee orgelbouwers van in de tachtig, Frans Vermeulen en Hans Martin, die daar heel veel uren in hebben gestoken."

Jelle de Jong was er zelf als organist ook bij betrokken en is zeer tevreden over het resultaat. "Het orgel heeft een helderder klank gekregen. Je merkt echt het verschil met het geluid van vóór de restauratie."

Het Valckx & Van Kouteren-orgel is volgens hem een instrument met veel mogelijkheden voor een divers repertoire. Natuurlijk de geestelijke liederen die wekelijks in de kerkdiensten klinken, werken van componisten als Bach, Händel en Mendelssohn, maar ook popmuziek.

"Ik houd wel van improviseren. Zo speel ik wel eens Bridge Over Troubled Water van Simon & Garfunkel, A Whiter Shade of Pale van Procol Harum, Hallelujah van Leonard Cohen of You’ll Never Walk Alone." Dat levert dikwijls mooie reacties op.

Zondag zal De Jong ook weer iets speciaals laten horen. Het Worship-nummer Beauty for Brokenness van Graham Kendrick. Dan is ook orgelbouwer Van Duren aanwezig, die een toelichting zal geven op de orgelrestauratie. De kosten bedroegen 60.000 euro, wat kon worden betaald met geld van acties en uit subsidies die werden toegekend door diverse fondsen.