Organist en dirigent Hielke Faber (87) uit Joure is benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Hij kreeg de onderscheiding zondagochtend na afloop van de dienst in de Hobbe van Baerdt-kerk in Joure opgespeld door burgemeester Fred Veenstra van De Fryske Marren. Faber kreeg de onderscheiding onder meer vanwege zijn jarenlange inzet voor de kerkmuziek. Dit jaar vierde hij zijn 75-jarige jubileum als kerkorganist. Hij bespeelde onder andere het orgel van de hervormde kerken van Bolsward en Makkum.

Gerwin Hoekstra (1992) uit Groningen volgde per 1 januari 2020 Theo Jellema op als nieuwe organist van de Grote of Jacobijnerkerk. Bij zijn aanstelling keek Hoekstra in het Friesch Dagblad ernaar uit om te gaan spelen op het drieklaviers Müllerorgel uit 1727 in de Leeuwarder kerk. Hij noemde dat orgel "adembenemend mooi, met een bijzondere klank".

Uiteindelijk heeft Hoekstra het orgel maar weinig in drukbezochte kerkdiensten kunnen bespelen: twee maanden na zijn aantreden brak de coronapandemie uit, waardoor veel vieringen met kerkgangers vervielen. De laatste keer dat hij wel in de kerk speelde was vlak voor Kerst vorig jaar, herinnert Jellema zich. "Daarna ging hij het hele traject met zijn ziekte in. Maar er was wel steeds de blik op de toekomst. Ik weet dat hij al bezig was met de voorbereiding van de kerstviering van dit jaar."

Jan-Jaap Stegeman, voorganger van de protestantse wijkgemeente De Jacobijner die samenkomt in de Grote- of Jacobijnerkerk, zal zaterdag voorgaan in de afscheidsdienst van Hoekstra. "Voor veel gemeenteleden zal het voelen alsof ze hem niet echt hebben leren kennen. Met de online vieringen hebben wel veel mensen in de provincie van zijn spel kunnen genieten, maar dan bouw je als gemeente geen persoonlijke band op met hem."

Desondanks verwacht Stegeman een volle kerk bij het afscheid, "met orgelvrienden van Hoekstra uit Groningen, maar ook met veel mensen uit onze gemeente". Vrijdag is de Grote Kerk geopend van 16.00 tot 18.00 uur voor schriftelijke condoleance. Tijdens dit moment bespelen Hoekstra’s muzikale vrienden het Müllerorgel, en zijn de pastores van de kerk beschikbaar voor een gesprek.

Hoekstra kreeg vier jaar les aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen van Erwin Wiersinga en Theo Jellema. Na die vier jaar vertrok hij naar Amerika, om daar verder te studeren voor een master Historical Keyboards aan het Oberlin Conservatory. Jellema: "Dat typeert hem wel: het zegt iets over zijn zelfstandigheid en zijn onafhankelijkheid. Hij ging zijn eigen weg, keek verder dan zijn eigen omgeving en koos niet voor het voor de hand liggende."

Zo liet Hoekstra ook andere muziek klinken in de Grote- of Jacobijnerkerk dan zijn voorgangers Jellema en Jan Jongepier. "Ook daarin zette hij zelf de toon. Ik herinner me een sonate van Joseph Jongen. Dat is een moeilijk stuk, dat hij kon spelen omdat hij technisch heel begaafd was."

Hoekstra won prijzen op orgelconcoursen in binnen- en buitenland, waaronder de eerste prijs op het Govert van Wijn Concours in 2013. Predikant Stegeman roemt zijn klasse. "Hij was een groot talent, dat nooit helemaal tot bloei is gekomen." Organist Jellema herinnert Hoekstra als een belofte voor de Grote Kerk. "In de weinige tijd die hij heeft gehad, liet hij dat ook wel horen."

Sinds vorig jaar kanker bij hem werd geconstateerd speelde Hoekstra niet meer in de vieringen in de kerk. Hij werd vervangen door een pool van jonge en talentvolle organisten. Zij spelen ook zaterdag tijdens de rouwdienst voor Hoekstra.

"It koe hast net oars", zegt Jochem Schuurman (33) uit Drachten over zijn keuze voor het orgel. "Us mem hat oant har trouwen oargelspile, ús heit spilet no noch. We hienen thús in elektroanysk oargel te stean. Doe't ik op oargelles gie op de muzykskoalle yn Drachten, gie it heel goed. En dat stimulearret fansels." Tegelijk is zijn keuze voor het orgel ook echt zijn eígen keuze, benadrukt Schuurman. "Myn broerke en suskes binne gjin oargelisten wurden."

Hij hield op school ook wel van economie en wiskunde, dus de accountancy was ook een prima keuze geweest. Maar hij heeft nooit echt in dubio gestaan. "It kin lêstich wêze om as oargelist genôch wurk te hawwen. Moatst yn elts gefal wol lesjaan wolle, of wat oars derby dwaan wolle. Der binne yn Nederlân hast gjin musisi dy’t fan allinnich it útfierende wurk bestean kinne."

Schuurman heeft in zijn woonplaats Drachten inmiddels een goede leerlingenkring opgebouwd, met zo'n beetje een derde orgelleerlingen en twee derde pianoleerlingen. Maar écht bekend is hij door het werk dat hij veel minder uren in de week doet, als organist van de Martinikerk van Franeker. In het begin van de coronacrisis gingen de beelden van de orgelspelende Schuurman de hele wereld over, toen Omrop Fryslân de kerkdiensten vanuit de Martinikerk uitzond. Die bekendheid kreeg hij in de schoot geworpen, glimlacht hij.

"De Martini hat útstraling. Dat ik dêr oargelist bin, leveret útnoegingen op oare plakken op, ek om’t ik de simmeroargelkonserten yn de Martini mei organisearje. Sa haw ik fan 't simmer bygelyks yn de Domtsjerke yn Utert spile."

Wie orgel speelt, kan in feite een heel orkest simuleren. Dat vindt Schuurman een van de grote charmes van het instrument. "De registers ferwize nei de instruminten yn in orkest: trompet, fioel. Ek de 'dulciaan', in bekend oargelregister, ferwiist nei in ynstrumint, al bestiet dat hjoeddedei net mear. Dat ferskaat oan registers jout de mooglikheid om yn dyn ientsje grutte stikken te spyljen, mei somtiden grutte folumeferskillen. Boppedat: kinst solokonserten jaan, koaren begeliede, yn tsjerketsjinsten spylje of mei oare ynstruminten of sjongers optrede. In oargel hat in hiel soad mooglikheden en der is in ferskuorrend soad muzyk foar skreaun. Hast alle ferneamde komponisten hawwe wol foar it oargel skreaun. As oargelist kinst dyn hiele libben nije stikken spylje fan goeie kwaliteit."

Met het orgel van de Martinikerk prijst hij zich gelukkig. Verscheidene andere orgels in vergelijkbare kerken zijn minder van kwaliteit. "By in soad oare oargels lykje de registers mear op elkoar. De registers fan it Van Dam-oargel yn de Martini hawwe allegear in hiel eigen karakter. It is beslist gjin straf om dêr alle wiken op te spyljen."

Een groot deel van het orgel in de Martinikerk stamt uit 1722, maar diverse kleine delen van het orgel zijn van nog eerdere datum. "Foar in part hat dat in kwestje fan kosten west: de materialen fan in oargel wienen doe al djoer, dus werbrûke wie in ferstannige kar. Mar Van Dam hie ek respekt foar dat âlde materiaal, hy hat him ynspirearje litten troch de tradysje en de klank fan it eardere oargel fan de Martini. De klank fan dy âldere dielen wurket troch yn de nijere dielen fan it oargel."

Het kerkbezoek loopt nog steeds gestaag terug, maar Schuurman vreest het einde van het kerkorgel niet. "Tsjerketsjinsten wurde minder, mar sille altyd bestean bliuwe, ferwachtsje ik. Miskien ha we it djiptepunt al hân. Boppedat: in oargel kinst net allinnich yn tsjerketsjinsten brûke, mar ek foar oare muzikale optredens."

Hij is in de Martinikerk op zondagochtend vaak een van de jongste kerkbezoekers. "Dat is wol spitich, mar der binne gelokkich noch wol in pear mear jongeren. Boppedat: ik haw my fanôf it begjin – no hast fiif jier lyn – hiel wolkom field yn Frjentsjer. It is in positive groep minsken."

In de meer orthodoxe kerkgenootschappen zou hij meer mensen van zijn leeftijd treffen, naast veel kinderen, maar daar is het werk van de organist vrijwilligerswerk. "Myn berop bringt mei him mei dat ik yn de PKN spylje. Dat is prima. Ik spylje sneintemiddeis trouwens yn de tsjerke dêr’t ik sels lid fan bin, de Fontein yn Drachten." Ook daar, in de vrijgemaakt gereformeerde kerk, is orgelspelen vrijwilligerswerk. "Mar yn ruil dêrfoar mei ik de tsjerke brûke om troch de wyks les te jaan. Dêr bin ik hiel bliid mei."

De Martinikerk in Franeker viert dit jaar zijn 600-jarige bestaan. Komende zaterdag geeft Schuurman in het kader van dat jubileum een concert samen met Vocaal Ensemble Vocalibre onder leiding van Egbert Klazenga. In het concert zal 600 jaar kerkmuziek in vogelvlucht klinken. "In echt oersicht oer dy 600 jier is fansels op ien jûn net mooglik, dan soest wiken dwaande wêze. We hawwe in moai programma gearstald, mei út alle ieuwen wat", vertelt Schuurman.

De toehoorders worden op zevenmijlslaarzen door zes eeuwen kerkmuziek heen geloodst. Het eerste lied zal klinken zonder begeleiding van het orgel, zoals tot de Reformatie gewoonlijk was in de kerk. Daarna klinken onder meer Bach, Sweelinck, Mendelssohn en Schütz. Het programma eindigt met een lied van de hedendaagse dichter en theoloog Sytze de Vries, gezongen op een Engelse melodie.

Hoe de muziek van vier tot zes eeuwen geleden toentertijd heeft geklonken, is onderwerp van doorgaande discussie. "Kinst der hiel wat oer lêze, mar hoe’t bygelyks Bach útfierd waard yn syn eigen tiid, sille we noait écht te witten komme", zegt Schuurman. "De ynterpretaasjes dêrfan lizze aardich fier út elkoar en nijste ynsichten binne faak in reaksje op dy fan dêrfoar. De ôfrûne jierren lei it útfieringstempo fan âlde muzyk behoarlik heech, yn ferliking mei de jierren dêrfoar. No sjochst wer in tsjinbeweging opkommen fan wat stadiger útfieringen."

Schuurman werkt al jarenlang regelmatig samen met Vocaal Ensemble Vocalibre en dirigent Egbert Klazenga. Het ensemble heeft bovendien ervaring met onder meer werken van Bach en Schütz. Verhitte discussies over hoe de werken komende zaterdag moeten klinken, zijn er dan ook niet geweest. "Egbert en ik kinne it hiel goed fine op artistyk flak. Oars hienen we it ek net sa lang mei-inoar útholden."



    Reageren